|
-rasm. Kuchaytirgichning S ish rejimi
|
| bet | 62/125 | | Sana | 16.11.2023 | | Hajmi | 4,71 Mb. | | #99646 |
Bog'liq ENG SO\'NGGI Birinchi qism tipografiya uchun (1)11.10-rasm. Kuchaytirgichning S ish rejimi
Signal ta’sir etmasa kuchaytiruvchi element to’liq yopiq holatda bo’ladi. Signal ta’sir ettirilganda esa, elementdan tok yarim davrning bir qismidagina o’tadi (Θ<90°). Shuning uchun chiziqli bo’lmagan buzilishlar V ish rejimdagidan ko’ra ko’proq bo’ladi.
Shuni aytish kerakki, impuls signallarini kuchay- tirishda kuchaytiruvchi elementning D ish rejim degan rejimidan foydalaniladi. Unda kuchaytiruvchi element yo kesish, yoki to’yinish holatida bo’ladi. Kesish holatida elementdan o’tuvchi tok nolga teng bo’lsa, to’yinish holatida - chiqish kuchlanishining o’zgarishi nolga teng bo’ladi. Shuning uchun D rejim elektron kalit rejimi bo’lib, foydali ish koeffitsienti birga yaqindir.
§ 11.4. Kuchaytirish rejimlarini hosil qilish
Kuchaytirgichning biror ish rejimini joriy qilish uchun kuchaytiruvchi elementning elektrodlariga tegishli o’zgarmas kuchlanishlarni berish kerak. Bunda kuchaytitiruvchi element elektrodlariga berilgan kuchlanishning absolyut qiymati emas, balki uning elektrodlararo nisbiy qiymati katta ahamiyatga ega bo’ladi.
Dinamik xarakteristikada ishchi nuqtaning o’rnini belgilovchi kuchlanish siljitish kuchlanishi deb ataladi. U ikki xil usulda - o’zgarmas tok manbai yordamida yoki avtomatik usulda (STOK yoki kollektor manbai hisobiga) hosil qilinadi.
Siljitish kuchlanishi hosil qilishning birinchi usulida kuchaytiruvchi elementning kirish zanjiriga (zatvor yoki bazaga) signal manbai bilan ketma-ket qilib o’zgarmas tok manbai ulanadi (5.8a-rasm).
11.11-rasm. Siljitish kuchlanishi hosil qilish
Uning afzalligi sxemaning soddaligi va siljitish kuchlanishinnng doimiyligidir. Ammo alohida o’zgarmas tok manbaining qo’llanilishi bu usulning kamchiligidir. Chunki kuchaytirish kaskadlarining soni ortishi bilan manbalar soni ham ortib boradiki, bu noqulaydir. Undan qutulish uchun ikkinchi usuldan keng foydalaniladi. Lekin uni faqat kuchaytirgichning A ish rejimidagina qo’llash mumkin.
Unipolyar tranzistorning zatvorida avtomatik siljitish kuchlanishini hosil qilish uchun uning istok zanjiriga Ri rezistor ulanadi (11.11 b- rasm). Uni siljitish qarshiligi deb ataladi.
Stok tokining I0 o’zgarmas tashil etuvchisi Ri rezistordan o’tganda istokda Ui=Is0·Riga teng potensial tushuvi hosil bo’ladi va uning potensiali umumiy simga nisbatan musbatroq bo’lib qoladi. Lekin elektrodlarning potensiali istokka nisbatan aniqlangani uchun zatvor potensialini ana shu potensial tashuvi qadar manfiy (Ui = - Uzo) deb qarash kerak.
Demak, stok manbai energiyasi hisobiga zatvorda siljitish kuchlanishi hosil bo’ladi. Shuning uchun uni avtomatik siljitish deb ataladi.
Kuchaytirgichning kirishiga signal berilganda tranzistordan o’zgarmas tashkil etuvchi tok bilan bir qatorda o’zgaruvchan tok ham o’ta boshlaydi. Natijada Ri rezistorda o’zgaruvchan kuchlanish ham hosil bo’ladi. U zatvorga teskari ishora bilan uzatilgani uchun kirish signalining ta’sirini o’zgartiradi. Undan qutulish uchun Ri rezistor yetarlicha katta sig’imli Ci kondensator bilan shuntlanadi:
Bu tengsizlik signal spektridagi eng kichik chastotali tebranish uchun o’rinli bo’lishi shart.
Bipolyar tranzistorli sxemalarda avtomatik siljitish kuchlanishini hosil qilish birmuncha murakkab. Unda avtomatik siljitish zanjiri bir vaqtda ikki vazifani - siljitish kuchlanishini hosil qilish va tsrmostabillash vazifalarini bajaradi.
Umumiy emitterli kuchaytirish sxsmasida tranzistor aktiv rejimda ishlashi uchun emitter o’tishiga to’g’ri, kollektor o’tishiga esa, teskari yo’nalishda kuchlanish berilishi kerak. Shunnng uchun p-n-p turli tranzistorda baza potensiali nolga teng bo’lganda emntterga musbat va kollektorga manfiy kuchlanish beriladi. Uni joriy qilish uchun esa, kollektor manbai bilan baza oralig’iga Rb rezistorni ulash yetarlidir (11.11 b-rasm). Baza tokining o’zgarmas qiymati uchun Rb rezistor nnng kattaligini = Ube- Ek + RbIb ifodadan aniqlash mumkin. Lekin traneistorlarning parametrlari bir xil qilib ishlab chiqarilmasligi, ularning tashqi muhit haroratiga kuchli bog’liq bo’lishi va boshqa sabablar Ib = const usuldan foydalanish imkonini bermaydi, ya’ni bu rejim turgun emas. Masalan, harorat ortishi bilan tranzistorping toklari (Ib , Ie , Ik ), jumladan, kollektor tokining o’zgarmas tashkil etuvchisi Iko ortadi, Natijada yuklama chizigi o’zgarib, kuchaytirgichning ish rejimi buziladi. U 11.12-rasmda ko’rsatilgan. Unda ishchi nuqtaning o’rni o’zgarishsiz qolishi uchun sxemaga qo’shimcha elementlar kiritilishi kerak. U termostibillash zanjiri deb ataladi.
|
| |
