|
Toshkent davlat transport universiteti
|
| bet | 68/125 | | Sana | 16.11.2023 | | Hajmi | 4,71 Mb. | | #99646 |
Bog'liq ENG SO\'NGGI Birinchi qism tipografiya uchun (1)11.20-rasm. Normallashgan chastotaviy xarakteristika
Undan kuchaytirgichning o’tkazish sohasining chegaraviy chastotalarini aniqlash mumkin. Ta’rifga binoan o’tkazish sohasining quyi chastota chegarasi
tenglikdan, yuqori chegaravni chastota esa,
tenglikdan aniqlanadi va quyidagicha bo’ladi:
va (11.19)
Demak, RC - kuchaytirgichning o’tkazish sohasining quyi chastotasi o’tish zanjirining vaqt doimiysiga, yuqori chastotasi esa, chiqish zanjirining vaqt doimiysiga bog’liq ekan. Utkazish soxasini ksngaytnrish uchun τn ni ortirish, τv ni esa. kichraytirish lozim. Lekin ularni istagancha o’zgartish mumkin emas. Juda keng o’tkazish sohasiga erishish uchun maxsus usuldan foydalaniladi.
Yuqorida ko’rsatilgan kuchaytirgichlar diskret elementlardan tashqari qiyosiy IMS da ham joriy qilinmoqda. 11.20-rasmda eng sodda shunday kuchaytirgichlardan biri ko’rsatilgan.
11.20-rasm. KRN9UN1 mikrosxema (a) va unda tuzilgan past chastotali kuchaytirgich (b)
U past chastotali kuchaytirgich bo’lib, KR119UN1 mikrosxemada joriy qilingan. Unda kollektor va emitter rezistorlari ikkita rezistoriing ketma-ket ulanishidan tashkil topgan (Mikrosxemaning 11 uchidan foydalanilmagan).
Shuni aytish kerakki, IMSlar yopiq qobiqda ishlab chiqarilgani uchun universal sxemani tashkil kiladi. Unda bir tur kuchaytirgichning turli xil xarakteristika va parametrlariga erishish choralari ko’rilgan bo’ladi.
§ 11.7. Yuqori chastotali kuchaytirgichlar
Ko’p hollarda yuqori chastotali kam quvvatli tebranishlarni bir necha o’n, hatto yuz million marta kuchaytirish talab kilnnadi. Bunday tebrannshlarga radioaloqada antenna orqali qabul qilinadigan signallar misol bo’ladi. Ularni kuchaytirish yuqori chastotali kucha ntirgichlar yordamida amalga oshiriladi.
Qabul qiluvchn antennada faqat yagona radiostansiyaning signali emas, balki juda ko’p radiostansiyalarnnng signallari qabul qilinadi. Shuning uchun qabul qiluvchi qurilmaning kuchaytnrgnchi turli radiostanpiyalardan keladigan tebranishlardan kerakli chastotalisini tanlab kuchaytirish xususiyatiga ega bo’lishi kerak. Shunga ko’ra yuqori chastotali kuchaytirgichlar chastota tanlovchi kuchaytirgichlar deb ataladi.
Chastota tanlovchi kuchaytirgichlarda kuchaytirish koeffitsienti ω1+ω2 chastota oralig’ida o’zgarmas (yoki deyarli o’zgarmas) bo’lishi va bu chastota sohasining kattaligi ∆ω o’rtacha chastota dan yetarlicha kichik bo’lishi kerak. Bu shartning bajarilishi uchun kuchaytirgich yuklama zanjirining kirish qarshiligi ω1-ω2 chastota sohasida yetarlicha katta va doimiy bo’lishi, undan tashqarida esa, juda kichik qiymatgacha kamayishi kerak. Bunday talabga yuqori asllikka ega bo’lgan parallel tebranish konturi javob beradi.
Yuklamasi yakka tebranish konturidan iborat bo’lgan kuchaytirgich rezonans kuchaytirgich deb, yuklamasi bog’langan tebranish konturidan iborat bo’lgan kuchaytirgich esa, o’zgarmas sohalik kuchaytirgich deb ataladi.
Yuqori chastotaviy kuchaytirgichlarning xususiyatlari boshqaruvchi elementning kirish va chiqish qarshiligiga juda bog’liq bo’ladi. Masalan, unipolyar tranzistorlarning kirish va chiqish qarshiliklari nisbatan katta qiymatga ega bo’lgani uchun ularda tuzilgan kuchaytirgichlarning yuklama konturi ozroq shuntlanadi va tanlash xususiyatini ham o’zgartiradi. Lekin bipolyar tranzistor boshqaruvchi element bo’lib xizmat qilsa, uning kirish va chiqish qarshiliklari kichik bo’lgani uchun yuklama konturi kuchli shuntlanadi. Natijada kuchaytirgichning tanlash qobiliyati juda susayib ketadi. Hatto kontur to’liq ulangan bo’lsa, uning chastota tanlash xususiyati butunlay yo’qolishi ham mumkin. Shuning uchun yuqori chastotaviy kuchaytirgichlarda yuklama konturining o’z konturi va keyingi kaskadning tranzistori bilan bog’lanishi susaytiriladi. Uni tebranish konturini yuklama zanjiriga qisman ulash yo’li bilan amalga oshiriladi. Shunda boshqaruvchi elementning kirish va chiqish zanjirlari orasida hosil bo’ladigan ichki teskari bog’lanishi ham susayadi.
Konturlarning qisman ulanish darajasi transformatsiya koeffitsienti deb ataladigan kattaliklar orqali ifodalanadi:
va (11.20)
Amalda tebranish konturini yuklama zanjiriga qisman ulashning qo’sh avtotransformator turi keng tarqalgan. U boshqaruvchi element kirish va chiqish qarshiliklarining shuntlash ta’sirini kamaytiribgina qolmay, eng katta kuchaytirishga erishishda bu qarshiliklarni bir-biriga sozlash imkonini ham beradi.
11.19-rasmda bipolyar tranzistorli rezonans kuchaytirgichning prinsipial sxemasi ko’rsatilgan.
|
| |
