|
-rasm. Ko’p kaskadli operatsion kuchaytirgich sxemasi
|
| bet | 91/125 | | Sana | 16.11.2023 | | Hajmi | 4,71 Mb. | | #99646 |
Bog'liq ENG SO\'NGGI Birinchi qism tipografiya uchun (1)12.28-rasm. Ko’p kaskadli operatsion kuchaytirgich sxemasi
Ko’p kaskadli operatsion kuchaytirgichni ishini o’rganish uchun quyidagi chizmadan foydalansa bo’ladi.
12.29-rasm. Ko’p kaskadli kuchaytirgich umumlashgan sxemasi
Ko’p kaskadli kuchaytirgichlarni elektronikaning rivojlanishiga beqiyos ahamiyati katta bo’lib, hozirgi zamon mikroelektronika shuning uchun keskin rivojlanib ketdi.
XIII BOB QUVVAT KUCHAYTIRGICHLAR. BIR TAKTLI VA IKKI TAKTLI SXEMALAR
§13.1.Quvvat kuchaytirgichlari haqida umumiy ma’lumotlar.
Maksimal foydali ish koeffitsienti (F.I.K.) ga ega bo’lish-quvvat kuchaytirgichlarga qo’yiladigan asosiy talablardan biridir. Quvvat kuchaytirgichlari asosan kuchaytirgichning oxirgi bosqichida qo’llaniladi. Shu sababli undan chiqqan signal bevosita iste’molchiga beriladi. Kuchaytirgichning chiqish qarshiligi biror usulda iste’molchining qarshiligiga moslanadi. Qarshiliklarni moslashtirish maqsadida moslovchi transformatorlar qo’llanilishi mumkin.
Bir taktli kuchaytirgich sxemasi 13.1-rasmda keltirilgan. Bu sxema UE bo’lib quvvat kuchaytirgichlarida UK yoki UB sxemalar qo’llaniladi. Bir taktli sxemaning F.I.K. 40% dan oshmaydi. Quvvat kuchaytirgichlarida elektron lampalardan asosan pentodlar, tranzistorlarda esa katta quvvatlilari ishlatiladi.
Bir taktli kuchaytirgichlarda Rmax 2Rn/tr shartlar bajarilishi hisobga olinib tranzistor tanlanadi Rmax -tranzistorda sochiladigan maksimal quvvat, Rn-yuklamadagi foydali quvvat, tr-tranzistorning FIK, Ukemax- kollektor –emitter oralig’iga beriladigan maksimal kuchlanish, umuman olganda tranzistorli kuchaytirgichlar 3 xil kuchaytirish rejimida ishlaydi. A,V va A varikap, A sinfdagi kuchaytirgichda chiqish toki kuchaytirilayotgan signalning faqat yarim davrida oqib tushadi.
Chiqish toki signalining faqat yarim davrida oqib tursa, V sinfdagi kuchaytirish deyiladi. Chiqish toki yarim davriga nisbatan ko’proq vaqt oqib turgan rejim AV sinfdagi kuchaytirish deb ataladi. Ish rejimini tanlash baza va emitter oralig’iga ma’lum miqdordagi kuchlanishni berish orqali amalga oshiradi. Ikki taktli kuchaytirgichlar ishlaganda, ularning FIK 50% ortadi. Bu rejimda tok manbaidan sarflanadigan energiya kam negaki, signal bo’lmaganida tranzistorda tok manbai o’tmaydi. Lekin A sinfdagi kuchaytirishga nisbatan nochiziqli buzilishlar ko’p bo’ladi. Ikki taktli quvvat kuchaytirgichlari asosan AV kuchaytirgich rejimida ishlab F I K 50% dan yuqori bo’ladi. Kuchaytirgichning tipik sxemasi 13.2-rasmda keltirilgan.
Tranzistorlar bazasiga kuchlanish R1 R2 kuchlanishi taqsimlagichlardan beriladi. Jism temperatura intervalini kengaytirish maqsadida R1 yoki R2 ning o’rniga temperaturaga qarab o’zgarib boruvchi qarshiliklar qo’yish mumkin. R2 -qarshilik o’rniga fotozistor, R1 -o’rniga termistor yoki to’g’ri usulda ishlaydigan qilib ulangan yarim o’tkazgichli diod ishlatiladi. Ikki taktli kuchaytirgichlarda, AV kuchaytirish rejimi olingan bo’lsa, unga mos tranzistorlarni shart bajarilishi hisobga olinib tanlanadi.
Bunda tranzistor, xarakteristikaning to’g’ri chiziqli qismida ishlashi kerak. Kollektordagi Urmin kuchlanish, chiqish xarakteristikasida to’g’ri chiziqli qism boshlanadigan joyga mos kelishi kerak. Ishchi nuqtaga mos keladigan kollektor toki Iko ni olingan tranzistor kollektor tokining maksimal kiymatining 3… 5% ni tashkil kelib tanlanadi.
Ishchi nuqta va koordinalariga mos kelgan joyda tanlanadi. Tranzistorning bazasiga beriladigan siljishi kuchlanishiga mos kelgan kirish xarakteristikasidan aniqlanadi. Kaskadning chikishidagi quvvati tranzistor kollektorida sochiladigan maksimum quvvat orqali hisoblanadi.
Kuchaytirgich deb shunday qurilmaga aytiladiki, agar u datchikning chiqish kattaligi o’zgarishi soniga xizmat qilsa, u holda kiruvchi va chiquvchi kattaliklari fizikaviy tabiatdan bir xil bo’lib qoladi. Chiqish energiyasini kattalashishi tashqi manba energiyasini ishlatilganiga olinadi.
Kuchaytirgich zarur bo’lgan xolda qo’llash shunday tushuntiriladiki, datchik signali oddiy xolsiz va keyingi elementlarni boshkarish tizimsidagi boshqaruv uchun yetishmasligi, shu bilan birga ishtirok etuvchi qurilma bilan ham.
Kuchaytirgichning asosiy xarakteristikalari quyidagicha:
1) Kuchaytirgichning ishchi xarakteristikasi;
2) Kuchaytirish koeffitsienti.
1) Kuchaytirgichning ishchi xarakteristikasi shuni o’zi bilan birga namoyon etadiki, chiqish kattaligi bog’liqligi kirish kattaligidan urnatilgan rejimdaligini ko’rsatadi.
Masalan: U kuchlanish uchun ishchi xarakteristika quyidagi ko’rinishda bo’ladi:
(13.1)
2) Kuchaytirish koeffitsienti deb kuchaytirgichni chiqish kattaliklari belgilarini kirish kattaliklari belgilari nisbatiga aytiladi (kuchlanish yoki quvvat bo’yicha).
Masalan: kuchaytirish koeffitsienti quvvat bo’yicha quyidagiga teng bo’ladi.
, kuchlanish bo’yicha esa (13.2)
Bu xarakteristikadan kelib chiqqan holda kuchaytirish ikki asosiy turlarda bo’lishi mumkin:
Asta sekinlik bilan ishga kirishishi;
Uzlukli ishga kirishishi.
Asta sekinlik bilan ishga kirishayotgan kuchaytirgichda va kirish kattaliklari belgilari orasida aniqlangan bog’liqlik namoyon bo’ladi, kuchaytirish koeffitsienti esa belgilanmagan holda o’zgaradi.
Eng yaxshi tomonlama asta – sekin ishga kirishuvchi kuchaytirgichlar quyidagicha: elektronli, magnitli, elektromashinali, gidravlikli, pnevmatik.
|
| |
