Tushuntirish matni
Durula turdagi tabletkalar. Bunday tabletkalar “karkasli” yoki “skeletli” deb ataladi, chunki ular qattiq erimaydigan skelet asosida olinadi. Ta’sir etuvchi modda qattiq erimaydigan skelet asosi bilan preslanib olinadi. Skelet materiali sifatida noorganik birikmalar (gips, titan oksidi, bariy sulfat, kalsiy fosfat) va organik birikmalar (PE, PVX) ishlatiladi. Shu birikmalar presslashda tabletkada g‘ovakli tizim hosil qiladi. Durula turdagi tabletkalar tuzilishi 4-rasmda ifodalangan.
7-rasm. Durula turdagi tabletkalar tuzilishi
Ta’sir etuvchi modda (7-rasmda qora rangda) g‘ovakli tizimdan me’da ichak shiralariga diffuziyalanadi. Ko‘pincha, bunday tabletkalar oshqozon- ichak yo‘llaridan o‘z shaklini o‘zgartirmay (maydalanmay) but butunligicha o‘tadi. Ushbu tabletkalarni teshiklari dori modda va oson eruvchan to‘ldiruvchilar (laktoza, mannit va b.) aralashmasi bilan to‘ldirilgan gubkaga o‘xshatish mumkin.
Erimaydigan karkasli tabletkalar karkas hosil qiluvchi modda va dori modda bilan birgalikda oddiy yoki ko‘p qavatli tabletka olinadigan mashinalarda presslab olinadi (8-rasm).
8-rasm. Ko‘p qavatli tabletkani olish sxemasi
Erimaydigan karkasli tabletkalarni olish sxemasi quyidagilardan iborat: dastlab matritsaga (a) granulyatning birinchi miqdori solinadi (1) va presslab qo‘p qavatli tabletkani pastki qismi hosil qilinadi (2). Ushbu qatlamda dori va karkas hosil qiluvchi moddalar bo‘lmaydi, aksincha, qand, kraxmal, natriy xlorid yoki laktoza saqlashi mumkin. So‘ng (3) pastki puanson (b) presslangan pastki qatlam bilan pastga tushiriladi va hosil bo‘lgan bo‘shliqqa boshqa granulyat – dori va karkas hosil qiluvchi moddalar solinadi. So‘ng (4) granulyat pastki qatlam ustiga presslanadi, bundan keyin ustki qatlam (5, 6,) presslanadi. Ustki qatlam ham pastki qatlamga o‘xshab qand, kraxmal, natriy xlorid yoki laktoza saqlashi mumkin. Presslash jarayoni yakunida pastki puanson tayyor bo‘lgan uch qavatli tabletkani itarib chiqaradi (7). Shunday qilib karkasli tabletka ikki chetidan himoyalovchi (odatda ushbu qatlamlar bo‘yalgan bo‘ladi) qatlamlar bilan qoplanadi. Karkasli taboletka qabul qilinganida, dori modda avval ochiq tomonidan, so‘ng himoya qatlami erib ketganidan keyin yon tomondan eriydi.
Shuningdek, bunday tabletkalar bir nechta qavatdan iborat bo‘lib ularga turli xil dorivor moddalar kiritilgan bo‘lishi mumkin. Misol sifatida meksaza preparatini keltiriz mumkin. Meksazaning birinchi qavatiga bromelin kiritilgan bo‘lib, u oshqozonda eriydi va oqsillarni parchalanishida ishtirok etadi. Ikkinchi qavatidagi pankreatin ichakning yuqori qismida erib, uglevod, eg‘lar va oqsillarni hazm bo‘lishiga yordam beradi. Tabletkaning uchinchi qavatidagi ta’sir etuvchi moda enteroseptol bo‘lib, ichakning pastki qismida eriydi va antibakterial xususiyatiga egadir.
|
