115
АБУ АЛИ ИБН СИНОНИНГ СОҒЛОМ ТУРМУШ ТАРЗИНИ
ШАКЛЛАНТИРИШ БОРАСИДАГИ ВАЛЕОЛОГИК ҚАРАШЛАРИ
Ходжаев Н.И., Рахимова Ш.Ҳ., Ходжаев Б.Ж.
Самарканд Давлат тиббиёт институти,
(Самарканд, Ўзбекистон)
Аннотация. Соғлом турмуш тарзини
шакллантришдек мураккаб
масаланинг ечимини топишда тарихий ёндошиш, Шарқ ва Марказий Осиё
халқлари орттирган бой тажрибани ҳамда ватандошларимиз бўлмиш улуғ
алломалар қолдирган илмий меросларни ўрганиш ва улардан фойдаланиш муҳим
аҳамиятга эгадир.
Соғлом турмуш тарзни шакллантиришнинг асосий тамойиллари, мазмун-
моҳияти маънавий меросимизда, буюк алломалар, мутафаккирлар қарашларида
ўз аксини топган. Марказий Осиё мутафаккирларининг асарларида ҳам соғлом
турмуш тарзининг ёрқин ифодасини кўриш мумкин.
Абу Али ибн Сино 1000 йил олдин “Соғлом кишиларнинг соғлиғи”
тўғрисида асар ёзган ва унинг ҳозирги кунда ҳам нафақат сақланиб қолган, балки
“энг муҳим ва энг долзарб” масла деб, дунё олимлари томонидан тан олинмоқда.
Ибн Сино ўз даврида фанларнинг деярли барча соҳаларида чуқр из қолдирди.
“Тиб қонунлари “ китобининг биринчи қисмидаги соғлиқни сақлаш тадбирлари
ҳақидаги махсус фанида инсон саломатлигини сақлашга алоқадор омиллар
тўғрисида сўз юритиб”, бунда асосан қуйидаги етти нарсани мўтадил қилишга
кўпроқ эътибор бериш керак: мижозни мўтадил қилиш, ейиладиган ва
ичиладиган нарсаларни танлаш, гавдани чиниқтирар, тозалаш, тўғри тузилишни
сақлаш, бурунга тортиладиган ҳавони етарли ва яхши қилиш, кийимли
нарсаларни яхшилаш, жисмоний ва руҳий ҳаракатларни мўтадил қилиш шу
ҳаракатлар жумласига маълум даражада уйқу ва уйғоқлик ҳам киради” деб
таъкидлаган. Олимнинг фикрича, соғлиқни сақлашнинг
асосий тадбири бадан
тарбия, кейин овқат тадбири ва уйқу тадбирлари ҳисобланади: Бадан тарбия
кишини чуқур ва кетма-кет нафас олишга мажбур қилувчи ихтиёрий ҳаракатдир,
мўтадил равишда ва ўз вақтида бадан тарбия турларига ўзаро тортишиш, ёйдан
ўқ отиш, тезюриш, найза отиш, сакраш, қиличбозлик, кураш ва бошқаларни
киритади.
Овқатланиш тартиби ҳақида сўз юритиб, “ Овқатни иштаҳа билан емоқ ва
иштаҳани қайтармаслик лозим. Қишда иссиқ, ёзда совуқ ёки илиқ овқат ейиш
лозим. Жуда тўйиб ва тўлиб овқат ейиш ва ичиш ҳамма ҳолда ҳам
