27
S.Spirmenning ta'kidlashicha, kreativlik bu inson aql kuchining yuqori
darajasidir, u mavjud aloqadorliklarni o'zgartirish va yaratish orqali yangi
mazmunni tarkib toptiradi. V.Simpson esa uni umumiy qabul qilingan, tafakkur
jarayonida g'oyalarga amal qilishning odatiy tartibini buzishga qodirlik, deb
izohladi.
Ye.Torrans kreativlik –
bu maxsus emas, balki umumiy intellektning
konstellyatsiyasi, sermahsul tafakkurga xos shaxsiy tavsif va qobiliyatlarga
asoslangan umumiy qobiliyat, deb hisoblagan. U bilim yetarli emasligi
sharoitida; yangi tuzilma va aloqalarga tegishli axborotni kiritish jarayonida,
zaruriy axborotni
identifikatsiya qilishda, yangi yechimlarni izlash va ularni
tekshirish vaqtida, natijalarni taqdim etishda namoyon bo'ladi.
Kreativlik ostida u mavjud kamchiliklarning keskin qabul qilinishini,
bilimlardagi nuqsonlarni va “Oq dog'” larni tushungan.
V.N.Petrova, A.N.Petrovning ta'kidlashicha, kreativlik – bu hayratlanish,
g'ayriodatiy vaziyatda yechim topish, yangilikka intilish,
shaxsiy tajribani
chuqur anglashga bo'lgan qobiliyat. Turli nuqtai nazarlarga qaramay, deyarli
barcha ta'riflarda kreativlik (shaxs va jamiyat uchun) yangilik yaratish bilan
bog'liq ekanligi anglashiladi. Yuqorida bayon etilganlarni inobatga olib,
dissertant tomonidan mazkur tadqiqot doirasida ta'limni axborotlashtirish
sharoitida pedagog kadrlar kreativ salohiyatining ta'rifi aniqlashtirildi. Unda
pedagogik tizimda mutaxassis kasbiy faoliyatining g'ayriodatiy
yondashuvlarni
ishlab chiqish bo'yicha uning faolligini ta'minlaydigan kompetentsiya
tushuniladi.
Konvergent
fikrlash
shaxs
intellektini,
divergent fikrlash esa kreativlikni belgilashga
xizmat qiladi.
28
Kreativ salohiyatning tashkiliy aspektida pedagog kadrlar kasbiy
faoliyatining o'ziga xosligini ob'ektiv tarzda aniqlash uchun uning tuzilmasi va u
bilan bog'liq pedagog uchun zarur nazariy va amaliy malakalar tahlil qilindi.
Pedagogik faoliyatni pedagog kadrlar tomonidan shakl, metod, vosita va
uzviylashtirilgan pedagogik faoliyat shartsharoitlarini
ratsional tanlovi sifatida
ko'rib chiqish lozim, degan xulosaga kelindi.
Pedagogik adabiyotlarda kasbiy pedagogik faoliyat avval egallanganlarni
(moslashuv, reproduktsiya, bilim va tajriba qo'llanishi) o'zlashtirishdan
boshlanadigan va keyinchalik mavjud tajribani o'zgartirishga olib keladigan
jarayon sifatida ko'rib chiqildi. Pedagogik vaziyatga moslashuvdan uning
o'zgarishigacha bo'lgan yo'l pedagog kadrlar faoliyati dinamikasining mohiyatini
anglatadi. Kreativlikni o'rganish bo'yicha pedagogik faoliyatning o'ziga
xosliklari va yondashuvlarni inobatga olib,
pedagog kadrlarning kreativ
salohiyatini: faoliyatli, samarali, shaxsiy, muhitga doir, muammoli aspektlarda
ko'rib chiqish lozimligi aniqlandi.
Pedagogning kasbiy muhim xislati, muvaffaqiyatga
erishish siri
innovatsion pedagogik faoliyatga intilishi hisoblanadi. Bundan bo'lajak
pedagoglarning innovatsion faoliyatga moyilligi pedagog kadrlar kreativ
salohiyatining muhim tarkibiy qismi, degan xulosaga kelindi.
Ta'kidlash joizki, kreativ salohiyat pedagog tomonidan yangi metod va
usullarni izlash, standartlardan voz kechishga bo'lgan zaruriyatning anglanishi
orqali ham shakllanadi. Shu tariqa jamiyat va ta'lim-tarbiya jarayoni maqsadlari
ham muammolarni uddaburonlik bilan yechish, o'qitish va tarbiyaviy ishga
noodatiy yondashuvlarni talab qiladi.
Kreativ salohiyatning tashkiliy aspektida pedagog kadrlar kasbiy faoliyatining
o'ziga xosliklari tahlili kreativ salohiyatni quyidagi
tarkibiy qismlarini ajratib
ko'rsatishga imkon berdi: motivatsion; muammoli; hissiy; informatsion;
fikrlashga oid; o'z-o'ziga ishonch; kommunikativ, tahliliy;
konstruktiv;
innovatsion.
