15
Pedagogik kreativlik – pedagogning an'anaviy pedagogik fikrlashdan farqli
ravishda ta'lim va tarbiya jarayonini samaradorligi ta'minlashga xizmat qiluvchi
yangi g'oyalarni yaratish, shuningdek, mavjud pedagogik
muammolarni ijobiy
hal qilishga bo'lgan tayyorgarligini tavsiflovchi qobiliyati.
Pedagogning kreativlik sifatlariga ega bo‘lmasligi tufayli talabalar ham
qiziqarli va ajoyib g‘oyalarga ega bo‘lsalar-da, biroq, ularni ifodalashda
sustkashlikka yo‘l qo‘yadi. Buning sababli ta'lim jarayonida qo‘llanilayotgan
metodlar talabalarda erkin, mustaqil fikrlash ko‘nikmalarini
shakllantirishga xizmat
qilmasligi bilan belgilanadi. Kasbiy faoliyatda pedagogning kreativligi turli
shakllarda namoyon bo‘lai (1-rasm).
Pedagog tomonidan ushbu shakllarda kasbiy faoliyatning samarali tashkil
etilishi uning kreativligi qay darajada ekanligiga bog‘liq bo‘ladi.
Pedagoglar kreativlik sifatlari bilan bir qatorda ijodiy faoliyatni tashkil etishga
layoqatlilikni ifodalovchi quyidagi malakalarga ham ega bo‘lishlari zarur:
Pedagoglarda kreativ faoliyatni tashkil etishga imkon
beradigan malakalar
guruhlari:
1) bilishga oid (gnostik) malakalar;
2) loyihalash malakalari;
3) ijodiy-amaliy (konstruktiv) malakalar;
4)
tadqiqotchilik malakalari;
5) muloqotga kiruvchanlik (kommunikativ) malakalari;
6) tashkilotchilik malakalari;
7) izchillikni ta'minlovchi (protsesssual) malakalar;
8) texnik-texnologik malakalar
Pedagogning kreativlik potensiali. Talabalarni kreativ fikrlashga o‘rgatish,
ularda kreativ tafakkurni shakllantira olish uchun avvalo o‘qituvchining o‘zi
kreativ, ijodkor shaxs bo‘lishi zarur. Bordi-yu, uning o‘zi
kreativlik sifatlariga
ega bo‘lmasa, u holda qanday qilib, talabalarni kreativ fikrlashga rag‘batlantira
16
oladi. Chiqariladigan yagona xulosa quyidagicha: o‘qituvchining o‘zi kreativ,
ijodkor bo‘lsagina, talabalar ham shunday bo‘la oladi.
O‘qituvchining ijodkor va kreativ bo‘lishi yoki bo‘lmasligi emas, balki
darslarni ijodkorlik, kreativlik ruhida tashkil etishi, yangi g‘oyalarni ta'lim
jarayonida sinab ko‘rishga intilishi zarur. Mashg‘ulotlarda o‘qituvchi
“Kreativlik yo‘l xaritasi”ga ko‘ra quyidagi to‘rtta yo‘nalish bo‘yicha
harakatlanadi va ulardagi harakatlar pedagoglarning
kreativligini ifodalovchi
belgilar (Patti Drepreau) sanaladi:
ijodiy fikrlash ko‘nikmalarini namoyon etish;
talabalarni o‘quv fanlarini qiziqish bilan o‘zlashtirishga rag‘batlantiruvchi
strategiya (metod va vositalar)dan foydalana olish;
innovatsion yondashuv va pedagogik masala (muammo)larning yechimini
topishga kreativ yondashish;
kutiladigan natija.
Kreativlik potensialining tarkibiy asoslari va ustuvor tamoyillari. Pedagogning
kreativlik potensiali uning umumiy xususiyati sifatida aks etadi. U ijodiy
faoliyatning dastlabki sharti va natijasi sanaladi.
17
Mazkur sifat shaxsning o‘z-o‘zini namoyon qilish
layoqatiga egalikni va
tayyorlikni ifodalaydi. Qolaversa, kreativ potensial negizida har bir
mutaxassisning shaxsiy qobiliyatlari, tabiiy va ijtimoiy
quvvati yaxlit holda
namoyon bo‘ladi.
