Mavzuga doir adabiyotlar tahlili
Turizm va unga yondosh sohalarda innovatsion texnologiyalardan foydalanish XX
asrning so‘ngi yillaridan boshlab rivojlana boshladi. Aynan shu davrdan ko‘plab olimlar
tomonidan turizmda innovatsion texnologiyalarni joriy qilish bo‘yicha ilmiy tadqiqotlar olib
borilgan.
Xorijlik olimlardan U. Gretzel, M. Sigala, Z. Xiang, Ch. Ko tomonidan amalga oshirilgan
tadqiqotlarga ko‘ra, so‘nggi bir necha yil ichida turizm industriyasiga axborot-
1
https://adamosoft.com/blog/technology-in-tourism-reshaping-the-hospitality-industry/
“Iqtisodiyot va innovatsion texnologiyalar” (Economics and Innovative Technologies) ilmiy elektron jurnali
http://iqtisodiyot.tsue.uz/journal
350
kommunikatsiya texnologiyalari (AKT) sohasidagi yutuqlarning, jumladan, internetning
turizm sohasiga juda kuchli ta’sir o‘tkazishi asoslangan. Shu sababli ular turistik
manzilgohlarga mijozlarni, ya’ni turistlarni jalb qilishda yangi strategiyalaridan foydalanish
zarur deb hisoblashadi[3].
Portugaliyalik olimlar N. Matos, J. Mendes va P. Valle, axborot texnologiyalarning
rivojlanishi turizm sohasini faqatgina xizmat sifatida emas, balki turistik mahsulot darajasida
qabul qilinishiни асослаб berdiлар[4].
Turkiyalik mutaxassis K. Chinar bugungi kunda mobil texnologiyalar asosidagi
innovatsion texnologiyalar iste’molchilarga ya’ni turistlarga turistik mahsulotlar uchun
talabni shakllantirish, ehtiyojdan kelib chiqib o‘zgartirish va sotib olishni ta’minlashda,
hamda xizmat ko‘rsatish jarayonlarini boshqarish va tarqatish vositalarini taqdim etish orqali
turistik sanoatning globallashuvini qo‘llab-quvvatlash uchun imtiyozlar taqdim etadi deb
hisoblaydi[5].
J. Saura esa raqamli texnologiyalarning zamonaviylashuvi raqamli marketingni
rivojlanishiga hamda Internet orqali sotuv, bronlashtirish, mahsulotlarni sotuvini qulay
qilishga imkoniyat yaratib berganligini ta’kidlaydi. Unga ko‘ra, bugungi kunda Internetga
bog‘langan elektron qurilmalardan sayohat uchun qo‘llanmalar, GPS yoki interaktiv kitoblar
kabi turli xil ilovalardan foydalangan holda odamlarning dunyo bo‘ylab sayohatlarini tashkil
qilish va amalga oshirishda yordam berish uchun doimiy ravishda foydalanilmoqda[6].
Rossiyalik mutaxassis Y. Konovalova esa turizm sohasida innovatsion
texnologiyalardan foydalanish jihatiga quyidagicha yondashadi: turizmdagi innovatsiyalarni
sohada ijobiy o‘zgarishlarga olib keladigan, sifat jihatdan yangilikka ega bo‘lgan tizimli
hodisalar deb atash mumkin. Innovatsion jarayon turizm bozori va mijozlarning qoniqish
darajasi va asosan turistik tashkilotlar va turli darajadagi hukumatlar tomonidan qo‘shma
qarorlar qabul qilish orqali shakllantiriladi. Uning fikricha, turizmga innovatsiyalarning joriy
etilishiga: mamlakatdagi iqtisodiy vaziyat, ijtimoiy holat, aholi, milliy qonunchilik,
shuningdek, hukumatlararo va xalqaro shartnomalar kabi omillar bevosita ta’sir qiladi.
Shuningdek, u turizmda innovatsiyalarni joriy etishning quyidagi sabablarini ajratib
ko‘rsatgan: ko‘p sonli klassik yo‘nalishlarning haddan tashqari to‘yinganligi; kirish turizmi
bozorining muhim ulushini yo‘qotish xavfi; raqobat va takliflarning o‘sishi; axborot
texnologiyalarini qo‘llash sohasini kengaytirish, texnologik inqilob; taklif miqdorini
kamaytirish hamda iqtisodiyotida talab miqdorini ko‘paytirish; mahsulotlarning yangi
bozorini izlash va joriy etish kabilar[7].
Mahalliy olimlar D. Aslanova va B. Safarovlar innovatsiyaning sababi va muqarrarligi
insoniyatning yangilikka bo‘lgan doimiy intilishida deb hisoblaydi. Innovatsiyalar ehtiyojlar
va taraqqiyot bir-biri bilan to‘qnash kelgan muhitda shakllanadi, innovatsiyalarni
boshqarishning vazifasi jamiyatning yetuk ehtiyojlarini amalga oshirish hamda
moddiylashtirishdir. Ular innovatsiyalarni moliyalashtirish nafaqat davlat tomonidan balki,
viloyat budjetlari mablag‘lari hisobidan quyidagi shakllarda amalga oshiriladi deb
hisoblaydilar:
− maqsadli dasturlar doirasidagi loyihalarni, davlatning tashqi qarzlari doirasida
moliyalashtirish;
− yuqori samarali innovatsion va investitsiya loyihalarini moliyaviy qo‘llab-
quvvatlashdir[8]
|
