7. Eliň suratynyň ýerine ýetirilişiň yzygiderliligi
1-nji dereje. Kagyzyň ýüzünde suratyň gyradaky nokatlarynyň we ähli
kompozisiýanyň merkezi görüş şöhlesiniň nokadynyň geçirilmegi. Barmak
sustawlaryň çyzygynyň geçirilmegi. Uly barmagyň esasynyň bellenilşi.
2-nji dereje. Barmaklaryň ujynyň we tirsek süňkleriň ahyrynyň
nokatlarynyň geçirilmegi. Ähli barmaklaryň ugrukdyryjy çyzyklarynyň
geçirilişi. Nokatlar bilen barmaklaryň sustawlarynyň, çyzyklar bilen her bir
50
falanganyň ugurynyň geçirilişi. Eliň aşaky, barmakly böleginiň ýeňil çyzyklar
bilen şekillendirilmegi.
3-nji dereje. 2-nji dereje, proporsiýalary, hereketi we eliň aşaky böleginiň
perspektiw gurulmany anyklamak maksady bilen edilen bellikleriň seljermesi.
Göýberilen ýalňyşlyklaryň düzedilmegi we eliň görnüşiniň dogry we güýçli
çyzyklar bilen çekilmegi.
4-nji dereje. Eliň we onuň bölekleriniň kesiklerini göz öňüne tutmak bilen
hususy kölegeleriň çyzyklarynyň gurulmagy. Ýagtylygyň şöhlesiniň ugurynyň
bellenilşi. Hususy we gaçýan kölegeleriň geçirilmegi
5-nji dereje. Eliň ujynyň tonal tamamlanan suraty.
Elleriň penje şekili
51
Elleriň penje we skelet şekili
Elleriň etýudy
52
Elleriň skelet we myşsa görnüşindäki şekili
Aýagyň daşky plastik görnüşini damarlaryň örtügi we ýumşak maddalaryň
üsti döredýär. Bu görnüş dürli hereketlerde üýtgeýär, ol, aýagyň daşky
görnüşini, onuň dürli ýagdaýlarda we kesiginiň häsiýetli nokatlaryny görkezýän,
suratlarynda düşünilip bilner.
8. Aýagyň aşaky böleginiň suratyny ýerine ýetirmegiň yzygiderliligi
1-nji dereje. Suraty ýerleşdirmegiň gyradaky nokatlarynyň we ähli
kompozisiýanyň görüşiň merkezi şöhlesiniň nokadynyň geçirilmegi. Barmak
sustawlarynyň çyzygynyň, dawanyň esasynyň çyzygynyň we aýagyň aşaky
böleginiň birleşýän ýeriniň geçirilmegi. Uly barmagyň dawanynyň we kiçi
barmagyň dawanynyň bellenilşi.
2-nji dereje. Barmaklaryň gutarýan ýerleriniň we aýagyň aşaky böleginiň
iki gapdaldan çykýan ýerleriniň nokatlarynyň şekillendirilmegi. Aýagyň aşaky
böleginiň we ähli barmaklaryň ugrukdyryjy çyzyklarynyň geçirilmegi.
Barmaklaryň sustawlarynyň we falanganyň her biriniň, ugurlarynyň
53
görkezilmegi. Aýagyň aşaky böleginiň umumy görnüşiniň ýeňil çyzyklar bilen
görkezilmegi.
3-nji dereje. 2-nji dereje edilen bellikleriň anyklanmagy we seljermesi.
Aýagyň tutuş aşaky böleginiň we onuň aýratyn bölekleriniň görnüşiniň güýçli
çyzyklar bilen geçirilmegi.
4-nji dereje. Ýagtylygyň şöhlesiniň uguryny we aýagyň aşaky böleginiň
kesiklerini göz öňüne tutup, hususy we gaçýan kölegeleriň çyzyklarynyň
gurulmagy. Hususy we gaçýan kölegeleriň geçirilmegi.
5-nji dereje. Adamyň aýagynyň aşaky böleginiň tonal tamamlanan suraty,
eliň aşaky böleginiň kesikleriniň egriligini we ýagtylandyrmagyň şertleri bilen
ýagtylykkölegäniň elementleriniň ylalaşylmagy.
Adam aýagynyň anatomiki we dürli görnüşindäki şekili
54
Aýagynyň şekilini 5 tapgyrda ýerine ýetirmek
55
Adam aýagynyň şekilini gurnama usulynda ýerine ýetirmek
Adamyň hereket edýän döwründe onuň skeletiniň süňkleriniň özara
ýagdaýy üýtgeýär, hereketlendiriji damarlaryň toparlary dartylýarlar, bu öz
gezeginde ähli figuranyň daşky plastik görnüşinde üýtgemeleri döredýär. Şonuň
üçin okuw suratynyň gurulmagy işiň häsiýetini, damarlaryň dartylyşynyň
derejesini bilmekden durýar.
Adam bedeniniň daşky plastik görnüşi onuň içki gurluşyna bagly bolýar.
Şonuň üçin, daşky görnüşlerini üýtgedýän sebäplerini bilmän, talyp suratda
adamyň suratyny ynamly görkezip bilmeýär. Gowy ýagdaýda suraty çekme
hadysasy göze görünýän görnüşleriniň takyk kopirlenmegine ymtylýar, onuň
artykmaç taraplaryny binagärligiň akademigi W.A. Wesniň aýdyň beýan edýär:
“...ilki bilen, “göçürmgiň” we “kopirlemegiň” usularyny natura bolan passiw
gatnaşygyna, gaýtalama öwredýän usullary hökmünde aýyrmak gerek bolýar.
56
Suraty çekmek işjeň hadysa – pikiriň, gözüň we eliň uly işdigi berk bellemeli
bolýar...”
Adam figurasynyň dürli hereketleriniň “mehanikasyna” düşünmek üçin we
olary suratda dogry serpikdirmek üçin, ilki bilen, bu hadysada ähli bedeniň
agyrlyk merkeziniň we bedeniň aýratyn bölekleriniň ýagdaýyny bellemek gerek
bolýar.
Hereketli ýagdaýlaryň asudalygyny adam damarlaryň belli bir toparlarynyň
işne görä galdyrýar. Dinamiki hereketlerini ýerine ýetirýän adamyň, giňişlikde
bedeniň ýerleşişi çylşyrymly we tükeniksiz dürli bolýar. Statikalardan ol diňe
agyrlyk merkeziniň beýleki ýagdaýy we damarlaryň has işjeň işi bilen
tapawutlanmaýar, eýsem ol uly derejede bedeniň hereket ediji massalaryň
inersiýa kanunlary bilen hem tapawutlanýar.
Adamyň çylşyrymly hereketlerinde onuň bedeniniň esasy massalarynyň
ugury ähmiýetli çäklerde üýtgeýär, onuň ýagdaýlarynyň uly sanyny döredýär.
Daýanç nokatlary we figuranyň ugrukdyryjy çyzyklary synlap, olary
perspektiwa gysgaltmalaryň kömegi bilen kagyz ýüzünde belläp, biz adamyň
berk “skeletiniň” surat
| 