122
Termodinamik ta’rif
Termodinamik yondoshuv tarixi
"Issiqlik" so‘zi, odamlar isitadigan jismlar kamroq isitilganlarga nisbatan
ko‘proq isitilganlarida maxsus moddalar bo‘lganligiga, ya’ni jismlarning haroratga
ega ekanligiga ishonishar edi. Shuning uchun harorat modda aralashmasi kuchi
sifatida qabul qilindi. Shuning uchun ham spirtli quvvat va haroratni o‘lchov
birliklari bir xil darajalarda(graduslarda) ifodalanadi. Boshqa tarafdan, "daraja"
deb ataladigan harorat birliklarining nomlanishi, u vaqtda har qanday tarozi
(burchak, harorat, va boshqalar)ning taqsimlanishi deb atalganligi va shunga
o‘xshash nomlarning(atamalarning) o‘xshashligi o‘sha paytda umumiy nomlash
tamoyillari bilan izohlanadi, faqat o‘zaro almashuvchanlik hisobiga emas, balki.
Muvozanatda, harorat tizimning barcha makroskopik qismlari uchun bir xil
qiymatga ega. Tizimda ikkita jism bir xil haroratga ega bo‘lsa, zarralar kinetik
energiyasi (issiqlik) ularning o‘rtasida bo‘lmaydi. Agar harorat farqi bor bo‘lsa,
unda issiqlik yuqori haroratli jismdan quyi haroratli jismga o‘tadi.
Tirik to‘qima issiqlik chiqarib yuborishi yoki uni yutib olishi bilan bog‘liq
harorat, shuningdek, "issiq" va "sovuq" kabi subjektiv hissiyotlar bilan ham
bog‘liq. Ba’zi kvant mexanikli tizimlar (masalan, teskari tartibda(inversli)
joylashishi mavjud bo‘lgan sathlar(darajalar)ga ega lazer ishchi organi) entropiya
ko‘tarilmaydigan holatda bo‘lishi mumkin. Lekin energiya qo‘shilganda kamayadi,
bu rasmiy manfiy mutlaq haroratga mos keladi. Biroq, bunday holatlar "mutlaq
nol" ning ostida emas, balki "abadiylik ustida", chunki bunday tizim har qanday
ijobiy haroratga ega bo‘lgan jism bilan aloqa qilganda energiya tizimdan jismga
o‘tadi.
Haroratning xususiyatlari fizikaviy bo‘lim - termodinamikada o'rganiladi.
Atrof-muhitning ko'plab sohalarida, jumladan, fizikaning boshqa sohalarida,
shuningdek, kimyo va biologiya sohalarida ham muhim rol o'ynaydi.
