123
jarayonlarda o‘zgarishi mumkin). Umumiy holda muvozanat bo‘lmagan tizimda
statsionar bo'lmagan harorat maydoni mavjud bo‘lib, unda har bir elementar
miqdori o‘rtacha muvozanatli haroratga ega, bu aniq vaqtga bog‘liq.
Effektning ta’rifi
O‘tkazgichlarda harorat farqi tufayli yuzaga keladigan elektr hodisalari
termoelektrik hodisalar deb aytiladi. Mazkur hodisalarga quyidagilar kiradi:
Zeebek, Pelt’e va Tomson effektlari.
Zeebek effekti ikki xil elektr
o‘tkazgichlar juftligidan iborat bo‘lgan yopiq zanjirida aloqa nuqtalarida
haroratlar differensiali hisobidan elektronlar harakati tufayli termo-EYuK paydo
bo‘lshiga asoslanadi. Faqat ikkita bir-biridan farq qiladigan konstruktsiyalardan
iborat bo‘lgan kontaktga termoelement yoki termojuftlik deyiladi. Natijada paydo
bo‘lgan termo- EYuK ning qiymati birinchi taxminan faqat konduktorlarning
materiallariga va issiq (T
1
) va sovuq (T
2
) kontaktlarning haroratlariga bog‘liq.
Kichik harorat oralig‘ida termo- EYuK (E) harorat farqi bilan mutanosib
ravishda hisoblanishi mumkin:
E=
α
12
(T
2
- T
1
),
bu yerda
a
12
juftning termoelektrik quvvati (yoki termo- EYuK koeffitsienti).
Eng oddiy holatda, termo- EYuK koeffitsienti faqat konduktorlarning
materiallari bilan aniqlanadi, lekin qat’iyan, bu ham haroratga bog‘liq, va ba’zi
hollarda harorat o‘zgarishi bilan,
a
