|
Umum ped na amal-O`um 13-14
Pdf ko'rish
|
| bet | 137/307 | | Sana | 22.05.2024 | | Hajmi | 6,15 Mb. | | #249463 |
Mafkuraviy tarbiya
- inson, ijtimoiy guruh, millat, jamiyat dunyo-qarashini
shakllantirishga, ularni muayyan maqsadlarni ifoda etadigan g‗oyaviy bilimlar bilan
qurollantirishga yo‗naltirilgan jarayon.
Jamiyatdagi har bir ijtimoiy kuch yoki aholi qatlamlari o‗z manfaat va maqsad-
intilishlarini ifoda etuvchi g‗oyalar tizimini yaratgach, boshqa guruhlarni ham shu g‗oyalar
ta‘siriga tortishga, o‗z tarafdorlari safini kengaytirishga harakat qiladi. g‗oyalar adolatli va
haqqoniy bo‗lib, ko‗pchilikning talab-ehtiyojlariga mos kelsa, bu sohadagi tarbiya vositalari
ta‘sirchan, tarbiyachilar esa faol va fidoyi bo‗lsa, g‗oyaviy tarbiyadan ko‗zlangan maqsadga
erishiladi.
Jamiyat, xalq hali o‗z manfaatlarini anglab yetmagan, o‗z mafkura-sini shakllantirib,
maqsadlar sari safarbar bo‗lmagan hollarda begona va zararli g‗oyalar ta‘siriga tushish ehtimoli
ortib boradi. Bu esa g‗oyaviy tarbiyani yo‗lga qo‗yish, sog‗lom mafkura tamoyillarini aholi qalbi
va ongiga muttasil singdirishni dolzarb vazifaga aylantiradi.
O‗zbekiston sharoitida mafkuraviy tarbiyaning asosiy vazifasi - xalqimizning ozod va
obod Vatan, erkin va farovon hayot barpo etish yo‗lidagi asriy orzu-istaklari, maqsadlarini,
Milliy istiqlol mafkurasi-ning mohiyatini keng jamoatchilikka tushuntirish, ayniqsa, yoshlar
ongiga singdirishdan iboratdir.
Mafkuraviy tarbiya jamiyatda, avvalambor, oila, maktabgacha yoshdagi bolalar
muassasalari, maktablar, litsey, kollejlar, oliy o‗quv yurtlari, om-maviy axborot vositalari,
jamoat tashkilotlarining birgalikdagi uzluksik faoliyatini taqozo qiladi. Uzluksiz ta‘lim tizimi
mafkuraviy tarbiyani olib boruvchi asosiy bo‗g‗indir, zero mafkuraviy maqsadlarni yoshlar
ongiga singdirish vazifasi asosan ta‘lim tizimi orqali amalga oshiriladi.
Shaxs tarbiyasining muhim yo‗nalishi mafkuraviy tarbiyadir. "Mafkuraviy tarbiya"
tushunchasi xalq, jamiyat, davlat, ijtimoiy guruh ongi va tafakkuri tizimida shu yo‗nalishdagi
dunyoqarashni, falsafiy, siyosiy, huquqiy, diniy, estetik, axloqiy, badiiy, kasbiy va boshqa
tamoyillarni muayyan mafkura asosida maqsadli shakllantirish jarayonidir. Har qanday tarbiya
jarayoni oxir-oqibat, o‗z maqsad va mohiyatiga ko‗ra, mafkuraviy tarbiyadir. Chunki oilani
olamizmi, bolalar bog‗-chasinimi, mahalla, maktab, litsey, kollej, universitet yoki akademiyani
olamizmi - hammasida beriladigan ta‘lim-tarbiya jarayonlari talaba va tinglovchilar
dunyoqarashini kengaytirish, ularning ongini ilmiy asoslangan bilimlar bilan boyitish hamda
jamiyat, uning ravnaqi uchun kerak bo‗lgan sifatlarni kamol top-tirishga yo‗naltirilgan bo‗ladi.
Bu jarayon bolaning dunyo haqidagi, olamning rivojlanish qonuniyatlari, insoniy munosabatlar
borasidagi o‗ziga xosliklar, axloq tamoyillari, ma‘naviyat to‗g‗risidagi tushunchalarini
kengaytirishga xizmat qiladi.
Muayyan xalq, jamiyat, davlat, ijtimoiy guruh, siyosiy partiya yoki harakat mafkurasini
boshqa bir ijtimoiy subyektga majburan singdirish bu boradagi maqbul bo‗lmagan usul
hisoblanadi. Chunki mafkura - muayyan ijtimoiy subyekt (yoki subyektlar)ga xos mavjud
ehtiyojlar, tilak, orzu-umidlar hamda man-faatlar asosida o‗sha subyektning qarashlari,
tasavvurlari dunyosi hamda g‗oyalarining mahsuli sifatida yaratiladi. Unda boshqalar manfaatlari
ifodalanmasligi ham mumkin.
Shunday ekan, o‗zgalar manfaatini ko‗zlovchi mafkurani boshqa bir xalq ongiga zo‗rlab
singdirish noto‗g‗ri. Muayyan mamlakat xalqining o‗z g‗oyasi va mafkuraviy qarashlari bor, bu
qarashlar tizimi o‗sha mamlakat vakilini yurti bilan faxrlanish, uning kelajagi uchun qayg‗urish,
bu yo‗lda tinimsiz izlanish va mehnat qilishga undashi tabiiy. Lekin bu qarashlarga suyangan va
ularni chuqur tahlil qilib o‗rgangan' holda biz ham faqat shunday qilsak bo‗lar ekan, biz ham shu
faqat yo‗ldan boraylik, deb bo‗lmayd11. Chunki har bir jamiyat rivojining o‗ziga xos
qonuniyatlari mav-judki, o‗sha jamiyat a‘zolari o‗zlarining tub maqsad va manfaatlarini ular
asosida shakllantiradi. Mafkuraviy tarbiya ana shu jarayonga xizmat qiladi, aslida uning tarkibiy
qismi va uzviy bo‗lagi hisoblanadi.
Xar qanday mafkuraviy tarbiyaning maqsadi - jamiyatning har bir a‘zosi va ular timsolida
har bir ijtimoiy qatlam, umuman, aholida pirovard natijada jamiyat rivojiga turtki beruvchi
|
| |
