|
Umum ped na amal-O`um 13-14
Pdf ko'rish
|
| bet | 138/307 | | Sana | 22.05.2024 | | Hajmi | 6,15 Mb. | | #249463 |
UZLIKSIZ TA‘LIM PEDAGOGIKASI
93
g‗oyalarning ongli ravishda o‗zlashtirilishini, uning tafakkur va fikrlash tarziga aylantirilishini
ta‘minlashdan iborat. Shu ma‘noda, milliy istiqlol mafkurasi O‗zbekistonda yashab, umr
kechirayotgan har bir fuqaro ongi va shuuriga milliy qadriyatlarimiz, xalqimizning bugungi
hamda kelgusidagi manfaatlarini ifodalovchi sog‗lom g‗oyalar, fikrlarni singdirish va bu xalq
tafakkuri tarzida o‗z ifodasini topishiga erishish lozim. Bu jihat mamlakatimizdagi mafkuraviy
tarbiyaning bosh xususiyatlaridan biri, zamonaviy tafakkur va mustaqillik dunyoqarashini
shakllantirishning asosidir.
Muayyan g‗oya asosida shakllangan dunyoqarash - u haqdagi tar-tibga solingan, yaxlit
ongli tizimga aylantirilgan bilim, tasavvur va idrok majmui bo‗lib, u shaxsni hayotda va
jamiyatda munosib o‗rin egallashga undaydi. Dunyoqarashning shakllanishi, e‘tiqodning
mustahkamlanishi uchun yoshlik va o‗spirinlik yillari nihoyatda muhim ahamiyatga ega. Bu davr
nafaqat dunyoqarash shakllanishi uchun, balki agar ma‘lum bir qarashlar tizimi mav-jud bo‗lsa,
ularni o‗zgartirish uchun ham qulay. Shu bois ko‗plab mafkuraviy ta‘sirlar, asosan, yoshlarga,
ularning qalbi va ongiga qaratilgan bo‗lishi tabiiy.
"Mafkuraviy tarbiya vositalari" tushunchasi inson ongiga ta‘sir ko‗rsatadigan, uning
dunyoqarashi, tafakkur tarzini muayyan yo‗nalishga soladigan, o‗zgartiradigan, jamiyat, millatga
xos ma‘naviy va moddiy asoslar, an‘analar, qadriyatlar, meros, turmush tarzi, mafkuraviy
omillar, g‗oyalar va qarashlarga tayanadigan ta‘sir obyektlari majmuini ifodalaydi.
Uning mazmun-mohiyati Birinchi Prezidentimiz I.A.Karimovning "Yuksak ma‘naviyat -
yengil-mas kuch" kitobida chuqur va har tomonlama asoslab berilgan. Mazkur asarga tayangan
holda mafkuraviy tarbiya mezonlarini shartli ravishda bir necha guruhga bo‗lish mumkin:
birinchi guruh — millat, xalq, davlatchilik, madaniyat, me‘moriy yodgorliklar va boshqalarni
qamrab oluvchi tarixni, ming yillar davomida rivojlanib kelayotgan agrar madaniy an‘analarni,
geografik shart-sharoitga aloqador tarixiy munosabatlarni va boshqalarni ifodalovchi moddiy
meros; ikkinchi guruh — xalqimizga xos bir necha ming yillik diniy e‘tiqod, ta‘lim-tarbiya,
shuningdek, barcha ilm-fan sohalari va ular rivojida muhim o‗rin tutgan mutafakkirlar va
ularning asarlari, xalq ijodini qamrab oluvchi madaniy meros; uchinchi guruh — xalqimizga xos
an‘analar, urf-odatlar, marosimlar, bayramlar, turmush
tarzi bilan bog‗liq boshqa madaniy omillar; to‗rtinchi guruh xalq qadriyatlari, tafakkur tarzi,
xalqqa xos mafkuraviy xusiyatlar, ruhiyat
va o‗zaro ijtimoiy munosabatlar; beshinchi guruh — hozirgi jamiyatimizda bevosita amaliy
faoliyat yuritayotgan, inson tarbiyasida katta ta‘sirga ega, umuman, mafkuraviy dunyoqarash
shakllanishida bosh rol o‗ynaydigan ta‘lim-tarbiya maskanlari, OAV, kutubxona, teatr, san‘at
saroylari va shu kabi boshqa mafkuraviy ta‘lim vositalarini o‗z ichiga oladi.
Mafkuraviy tarbiya masalasi har bir davr va jamiyatga xos bo‗lib, bunda davlat va jamiyat
oldida ma‘suliyatni shakllantiradigan va unga ta‘sir o‗tkazadigan barcha omil va mezonlarni
chuqur tahlil qilib, ularning bu borada qanday o‗rin tutishini yaxshi anglab olish maqsadi ham
yotadi. Har qaysi xalq yoki millatni uning tarixi, o‗ziga xos urf-odatlari va an‘analari, hayotiy
qadriyatlaridan ayri holda tasavvur etib bo‗lmaydi. Bu borada, tabiiyki, ma‘naviy meros,
madaniy boyliklar, ko‗hna tarixiy yodgorliklar eng muhim omillar sifatida xizmat qiladi.
Masalan, shu zamindan yetishib chiqqan buyuk zotlar, olimu ulamolar, siyosatchi va sarkardalar,
umumbashariy sivilizatsiya va madaniyat-ning uzviy qismiga aylanib ketgan dunyoviy va diniy
ilmlarning, ayniqsa, islom dini bilan bogliq bilimlarning tarixan eng yuqori bosqichga
ko‗tarilishida ona yurtimizda tug‗ilib kamolga yetgan ulug‗ allomalarning xizmatlari katta.
Mafkuraviy tarbiyada xalq ogzaki ijodi muhim o‗rin tutib, u millatimizning o‗zligini
namoyon etadigan, uni avlodlardan avlodlarga o‗tkazib, tarix to‗fonlaridan, hayot-mamot
sinovlaridan omon chiqarib, o‗zligini doimo saqlab kelayotgan el-yurtimizning bag‗rikenglik,
matonat, olijanoblik, vafo va sadoqat kabi ezgu fazilatlarini o‗zida ifoda etadi. Shu o‗rinda
mafkuraviy tarbiya me-zonlaridan biri bo‗lgan muqaddas dinimizning ahamiyati beqiyos-dir.
Din azaldan inson ma‘naviyatining tarkibiy qismi sifatida odamzodning yuksak ideallari, haq va
haqiqat, insof va adolat to‗g‗risidagi orzu-armonlarini o‗zida mujassam etgan, ular-ni barqaror
qoidalar shaklida mustahkamlab kelayotgan g‗oya va qarashlarning yaxlit bir tizimidir.
|
| |
