Mens et Manus
‖ (Aql va qo‘l). Massachusets Texnologiya
Instituti bolalarga STEAM tushunchasini oldindan o‘rganish va tanishish imkoniyatini berish uchun
STEAM kurslarini ishlab chiqdi va hattoki ba‘zi ta‘lim muassasalarida STEAM o‘quv markazlarini
yaratdi.
Statistikaga ko‘ra, 2011 yildan buyon STEAM-kasblarga bo‘lgan talab darajasi 17% ga oshdi,
oddiy kasblarga bo‘lgan talab esa faqat 9,8% ga oshdi, bu esa butun dunyo bo‘ylab ushbu ta‘lim tizimiga
katta talabni ko‘rsatadi.
UZLIKSIZ TA‘LIM PEDAGOGIKASI
45
Lekin bunday yuqori talab nima bilan bog‘liq? Ko‘pgina mamlakatlarda STEAM-ta‘lim
ba‘zi sabablarga ko‘ra ustuvor ahamiyatga ega:
Yaqin kelajakda dunyoda va shuning uchun O‘zbekistonda muhandislar, yuqori texnologiyali
ishlab chiqarish mutaxassislariga talab juda yuqori bo‘ladi.
Uzoq kelajakda biz tabiiy fanlar bilan birgalikda texnologiya va yuqori texnologiyali ishlab
chiqarish bilan bog‘liq bo‘lgan kasblarga ega bo‘lamiz, ayniqsa bio va nanotexnologiya mutaxassislariga
katta talab bo‘ladi.
Mutaxassislar texnologiya, tabiiy fanlar va muhandislikning turli sohalaridan keng qamrovli
ta‘lim va tajribaga muhtoj bo‘ladi.
Integratsiyalashgan ta‘lim
Xo‘sh, bu ta‘lim tizimi va fanlarni o‘qitishning an‘anaviy usuli o‘rtasidagi farq nima? STEAM-
ta‘lim o‘quvchilar ilmiy usullarni amalda qanday qo‘llashni tushunishga kirishadigan aralash muhitni
nazarda tutadi. Ushbu dastur bo‘yicha talabalar, matematika va fizika bilan bir qatorda, o‘z robotlarini
ishlab chiqadigan va ishlab chiqaradigan
robotlarni
o‘rganadilar. Darslarda maxsus texnologik uskunalar
ishlatiladi.
Xulosa qilib aytganda, shuni ta‘kidlashni istardikki, an‘anaviy o‘qitish uslublari bilan
taqqoslaganda, o‘rta maktabdagi STEAM yondashuvi bolalarni tajribalar o‘tkazishga, modellar tuzishga,
mustaqil ravishda musiqa va filmlar yaratishga, o‘z g‘oyalarini haqiqatga aylantirishga va yakuniy
mahsulotni yaratishga undaydi. Ushbu ta‘lim yondashuvi bolalarga nazariya va amaliy ko‘nikmalarni
samarali tarzda birlashtirishga imkon beradi va universitetga kirish va keyingi o‘qishni osonlashtiradi.
STEAM
texnologiyasi ta‘limdan farqli ravishda bilimlarni alohida emas, o‘zaro mutanosib
holda olib borishni ta‘minlab beradi. O‘quvchi o‘zida nostandart fikrlash, muammoga bir nechta yechim
topish va ijodkorlik ko‘nkmalarini shakllantiradi va bu uning kelajakdagi faoliyatida juda qo‘l keladi.
STEAM ta‘limi texnologiyasi tabiiy fanlar, texnologiya, tasviriy san‘at, matematika fanlari
asosida o‗quvchilarni o‗qitish metodikasi bo‗lib, o‗quvchida amaliy mashg‗ulotlar yordamida ilmiy-
texnik bilimlarni real hayotda qo‗llash ko‗nikmalarini shakllantiradi. Bunda fanlarning o‗zaro uyg‗un
holda yozilgan o‗quv dasturlari bir-birini to‗ldiradi va birgalikda o‗quvchida yaratuvchanlik layoqatini
hosil qiladi.
2017-2021-yillarda O‗zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo‗nalishi
bo‗yicha Harakatlar strategiyasini ―Ilm, ma‘rifat va raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish yili‖da amalga
oshirishga oid davlat dasturi to‗g‗risidagi Farmonida Xalq ta‘limi vazirligi zimmasiga Umumiy o‗rta
ta‘limning Milliy o‗quv dasturini ishlab chiqish vazifasi yuklatilgan.
STEAM ta‘limining rivoji tabiiy fanlar (fizika, kimyo, biologiya), texnologiya, tasviriy san‘at,
matematika fanlari dasturlarining mazmun-mohiyati, mavzularning mantiqiy ketma-ketligi va
uzviyligining ta‘minlangani hamda o‗quvchilarda shakllanishi zarur bo‗ladigan bilim va
ko‗nikmalarning aniq belgilanishi bilan bog‗liq. Zamonaviy ta‘lim uslubini rivojlantirish maqsadida
Xalq ta‘limi vazirligi qoshidagi Respublika ta‘lim markazida har bir fan yo‗nalishlari bo‗yicha ishchi
guruhlari shakllantirildi. Olimlar, ekspertlar, o‗qituvchi va metodistlardan iborat jamoalar STEAM
ta‘limi yo‗nalishida ilg‗or tajribalarni o‗rganib, uni rivojlantirish yuzasidan izlanishlar olib borishmoqda.
Xususan, umumiy o‗rta ta‘limning Milliy o‗quv dasturi loyihasi doirasida fizika, kimyo,
biologiya, texnologiya, tasviriy san‘at, matematika fanlarining dasturlarini tayyorlashda o‗quvchida
amaliy ko‗nikma shakllantiruvchi larni qamrab olish, fanlarni mazmun-mohiyatan bog‗lash va to‗ldirish,
o‗quvchilarda shakllanishi zarur bo‗ladigan bilim va ko‗nikmalar darajasini aniq belgilash inobatga
olingan. Umumta‘lim fanlari kesimida fan dasturlarini tahlil qilish grafigi ishlab chiqilgan va mazkur
grafik asosida ishlar amalga oshirilmoqda.
Xalq ta‘limi tizimini 2030 yilgacha rivojlantirish konsepsiyasiga ko‗ra, STEAM fanlarni joriy
qilish jarayonida o‗quvchilarda tanqidiy fikrlash, axborotni mustaqil izlash va tahlil qilish layoqatlarini
UZLIKSIZ TA‘LIM PEDAGOGIKASI
46
shakllantiradigan dasturlar va yangi davlat ta‘lim standartlari joriy etilishi belgilangan. Yoshlarning
bilim va ko‗nikmalarini mustahkamlash uchun STEAM fanlarini chuqur o‗rganishga mo‗ljallangan
didaktik materiallar va multimedia mahsulotlarining yangi avlodi tayyorlanadi.
|
