UZLIKSIZ TA‘LIM PEDAGOGIKASI
64
Ma‘naviy - intellektual shakllanish sifatlarini zamonaviy usullarda aniqlash tarbiya jarayoniga samarali
o‘zgartirishlar kiritadi. O‘quvchi yoshlarning, talabalarning ma‘naviy - intellektual shakllanish sifatlardagi yutuq va
kamchiliklarni rag‘batlantirish, tuzatish tarbiya mazmuni usullari va tashkiliy shakllarini yaxshilashga mos tuzatishlar
kiritish lozim bo‘ladi.
Qo‘yilayotgan talablar bilan har tomonlama intellektual rivojlantirishning pedagogik sharoitlarining mufassal
emasligi orasida tafovut yaratadi. Ayniqsa, mutaxassis tayyorlashda maktabdan boshlab oliy o‘quv yurtlarini bitirib
chiqqunlarigacha nazorat shaklining to‘liq bo‘lmaganligi ta‘lim - tarbiya jarayonining asosiy muammolarini tashkil
etadi. Masalani muhim tomoni shundaki, mutaxassislar ommaviy tusda tayyorlanganda tarbiyachilarning har bir talaba
bilan yetarli darajada yakkama - yakka muloqot qilishga vaqti yetmaydi. Muloqot tezkor savol - javob tarzida o‘tsa,
tabiatan bunday muloqot talabani ham tarbiyachini ham qanoatlantirmaydi. O‘quvchi va talabalar bilimini nazorat
qilish va baholash o‘quv yili davomida har doim muntazam amalga oshirilishi uchun reyting tizimi joriy qilinib, u
ba‘zan o‘tkaziladigan tasodifiy tekshirishlarni oldini oladi va tartibli doimiy baholash uchun imkoniyatlar ochib beradi.
UO‘Т Reyting tizimi to‘g‘risidagi Nizomda «O‘quvchilar bilim darajasi sifatini nazorat qilishning reyting tizimini
joriy etishning asosiy maqsadi nazoratning har xil turlari va shakllaridan foydalanish yo‘li bilan umumiy o‘rta ta‘lim
davlat ta‘lim standartlari talablari bajarilishini ta‘minlash, ta‘lim samaradorligini oshirish hamda o‘quvchilarning
intellektual qobiliyatlarini rivojlantirishdan iborat»
1
, deb ko‘rsatiladi.
Reyting deganda - baholash, tartibga keltirish, klassifikatsiyalash, bironta hodisani oldindan belgilangan shkala
bo‘yicha baholash tushuniladi. Reyting yordamida psixologik ob‘ektlarni, ular uchun umumiy bo‘lgan xususiyatlarning
yorqin darajasiga qarab (ekspert baholash) dastlabki klassifikatsiyalash amalga oshiriladi.
Shkalalash - aniq jarayonlarni raqamlar tizimi yordamida modellashtiradi. Ularning turli uslublari, tavsiflari qay
bir miqdoriy o‘zgaruvchilarga turlicha aylantirish uslublaridan iborat.
Hozirgi kunda uzluksiz ta‘limning umumiy o‘rta ta‘lim, o‘rta - maxsus, kasb - hunar ta‘limini va oliy ta‘lim
bosqichlarida o‘quvchi talabalar bilimi reyting tizimida baholanadi. Baholashning bunday shakli o‘quvchi talabalarni
butun o‘qish davomida o‘z bilimlarini oshirish uchun muntazam ishlashni hamda o‘z ijodiy faoliyatini
takomillashtirishni rag‘batlantirish g‘oyasiga asoslanadi.
Bilimlarni baholashda reyting nazorat tizimiga o‘tish orqali qator vazifalar hal etiladi. Jumladan:
o‘quvchi talaba bilimning sifat ko‘rsatkichlarini haqqoniy, aniq va adolatli ballar bilan baholash;
o‘quvchi talabalarning o‘zlashtirishini doimiy nazoratga olish bilan ularning o‘z ustida butun o‘quv yili davomida
faol ishlashini jonlantirish;
o‘quvchi talabalar mustaqil ishlarining samaradorligini oshirish;
reyting nazoratida EHMli va EHMsiz testlardan foydalanish;
ko‘plab kamchiliklarga ega bo‘lgan mavjud sinov, imtihon sessiyalaridan voz kechish.
Reyting nazorat tizimining asosida o‘quv rejasiga kiritilgan har bir fan bo‘yicha talaba o‘zlashtirishining sifat
ko‘rsatkichlarini ballar bilan baholash yotadi.
