Bu
guruhga
kiruvchi
mamlakatlarda geografiya ta'limi
asosan tabiiy ekologik va iqtisodiy
geografiya
kurslaridan
tashkil
topgan. Shahar va qishloq
joylardagi barcha maktablarda
geografiya yagona
o’quv rejasi
asosida
o’qitiladi.
i9 presentation to Joe Smith
5
Geografiya fani yagona o‘quv rejasi va dasturi asosida o‘qitiladigan
mamlakatlarda geografiya
ta ‘limining mazmuni quyidagilardan iborat
O’quvchilarda ishbilarmonlik, uddaburonlik hislatlarini shakllantirish uchun ham
ko‘proq misol va masalalarda aks etadi. Tayyor mahsulotni qaysi hududlarda
sotish,transport xarajatlarini aniqlash, mehnat resurslardan oqilona va unumli foydalanish
kabilar geografiya ta'limi mazmunini tashkil etadi.
Statistik manbalar bilan ishlash, kartografik
qo’llanmalardan foydalanish, matematik
modullashtirish keng tarqalgan
o’qitish metodlari hisoblanadi.
i9 presentation to Joe Smith
6
Bir necha asosiy fanlar qatorida ayrim kurslarni fakultativ tarzda o‘rganish
(AQSH Buyuk Britaniya, Kanada, Yevropaning ko‘pchilik mamlakatlarida)
Ikkinchi guruh mamlakat-
larida geografiya bilimlari maxsus
fanlar
tarzida
emas,
balki
integratsiya (birikma)tarzida b
o’l-
ib, geografik bilimlar boshqa
fanlar, kurslar tarkibiga qo
’shilib
ketgan.
Geografiya fanini chuqur
o’r-
ganishni istovchilar maxsus fa-
kul'tativ mashgulotlar orqaligina
o’z bilimlarini oshirishlari mumkin.
i9 presentation to Joe Smith
7
Bir necha asosiy fanlar qatorida ayrim kurslarni fakultativ tarzda o‘rganish
(AQSH va Yevropa Ittifoqiga
a’zo ko‘pchilik davlatlar)
Bu guruhdagi davlatlarda geografiya ta'limi
b
o’yicha yagona davlat dasturi yo’q. har bir
O’qituvituvchi maktab joylashgan sharoit
nuqtayi
nazaridan
kelib
chiqqan
holda
geografiyadan ukuv dasturini tuzishlari va
shu asosda faoliyat kursatishlari mumkin.
Masalan: AQShda 1700 dan ortiq maktab
okruglari mavjud b
o’lib, ularning barchasida
o’ziga xos bo’lgan geografiya dasturlari va
ta'limi
mavjud
va
okruglar
bir-biriga
o’xshamaydigan dasturlar asosida ishlaydilar.
i9 presentation to Joe Smith
8
Bir necha asosiy fanlar qatorida ayrim kurslarni fakultativ tarzda o‘rganish
(AQSH va Yevropa Ittifoqiga
a’zo ko‘pchilik davlatlar)
Bu mamlakatlarda 40 - 50 yillardagi ta'lim islohatida k
o’pgina fanlar qatori geografiya
ham majburiy
o’qitiladigan fanlar qatoridan chiqarib tashlandi. Geografik bilimlar tarix,
jamiyatshunoslik va boshqa fanlar tarkibiga kiritib yuborildi. Ma'lumki geografiyani bunday
o’qitish o’qituvchilarga talay qiyinchiliklar tug’diradi. Eng muximi geografiya ta'limining sifati
juda pasayib,
o’quvchilar zarur ko’nikma va malakalarga ega bulmay qoladilar. Masalan:
Michigan universitetining geografiya fakul'tetiga
o’qishga kirish uchun ariza bergan 400
o’quvchining yarmi geografiyani faqat boshlangich maktabda o’rganganligi ma'lum bo’ldi.
Aksariyat aholi
o’z mamlakati geografiyasini bilmaydi. Ularning ko’pchiligi kartalarni zaif
biladi. Shu tufayli ham hozirgi kunda AQSHda geografiyani mustaqil fan sifatida tiklash
ishlari olib borilmoqda.
i9 presentation to Joe Smith
9
AQSH va Yevropa Ittifoqiga
a’zo ko‘pchilik davlatlar geografiya ta’limining yutuqli
tamonlari
Ta'limning ruhiy jabhalari (psixologik
tomoni) asosiy
o’rinni egallaydi. O’quvchi
ruhiyati va uning bilish faoliyatini
o’rganishga
katta e'tibor beriladi. Geografiya ta'limida turli
matnlar,
o’yinlar, imitasiya keng qo’llaniladi.
Ular hatto ta'lim metodlari sifatida
ham keng
qo’llaniladi. Masalan: o’quvchi o’zini
kompaniya prezidenti sifatida fikrlaydi, ish
yuritadi, biron muammoni hal qiladi,
o’zi xulo-
salar chiqaradi. Umuman bunday ta'limning
asosiy maqsadi
o’quvchilarni kelgusi xayotga,
ya'ni ishbilarmonlikka tayyorlashdan iborat
i9 presentation to Joe Smith
10
3) Geografiyani barcha o‘quvchilar o‘rganishi majburiy qilib qo‘yilgan fanlar
qatorida qo‘shimcha fakultativ mashg’ulotlar tarzida olib boriladigan (Fransiya,
Germaniya, Yaponiya)
Ushbu mamlakatlarda geografiya majburiy
o‘rganiladigan fanlar qatoriga kirmaydi va uni
fakul'tativlar orqali
o‘rganish asosiy o‘rinni egallaydi.
Uchmechm guruh davlatlarida geografiya ta'limining
yutuqli
tamoni
shundan
iboratki:
geografiya
geografiya doir adabiyotlarni tahlil qilish shuni
ko‘rsatadiki, ularda bitta fanni o‘qitish uchun bir
nechta
o‘qo‘v qo‘llanmalar chiqariladi. Ko‘pchilik
hollarda ular qiziqarli ma'lumotlarga boy. Bunday
qo‘llanmalarda matn 20-40 foizini, rasmlar 20 foizni,
statistik ma'lumotlar 20 foizni, savol va topshiriqlar 20
foizni tashkil etadi. Kitoblardagi illyustritiv materiallar
nihoyatda sifatli va chiroyli qilib berilgan.
i9 presentation to Joe Smith
11
Ma`lumki, so'nggi paytlarda Finlyandiyadagi ta`lim tizimi
dunyodagi eng yaxshi tizim ekanligi va mazkur tizimning bunday
maqomga erishishda yordam beradigan radikal (Buyuk Britaniya
va AQSh ta`lim tizimi bilan solishtirganda) g'oyalar qanday
ishlayotgani
haqida
fikrlar
matbuotda
keng
muhokama
qilinmoqda.
Xo'sh, Finlyandiya ta`lim tizimi bunday muvofaqqiyatga qanday
erishdi? Zero, aksariyat hollarda fin talabalari AQSh va Buyuk
Britaniya talablaridan yuqoriroq natijalar qayd etishadi.
| 