30
bog‘liq. To‘pgul o‘tgan yilgi qishlovchi kurtaklarda hosil bo‘lib, kelgusi yil bahorda
kurtaklar yozilguncha boshlang‘ich murtak
6-rasm
Uzum to‘pguli va shingilining ko‘rinishi. 1 to‘pgul; 2 shingil
holida bo‘ladi. Bitta hosilli novdada 1 dan -3 tagacha to‘pgul bo‘ladi. Bahorda
novdalar 15-20 sm ga yetganda to‘pgullar (sho‘ralar) ko‘rina boshlaydi. Uzum
naviga qarab to‘pgullar konussimon, silindrsimon gullari mayda, sariq-yashilsimon,
ko‘rimsiz va h.k. shaklda bo‘ladi.
Ingichka
gulbandi yordamida to‘pgul o‘qiga birlashgan bo‘ladi. G’ujumlar tugilgach,
gulbandi mevabandga aylanadi. Tokda urg‘ochi, erkak, ikki jinsli, funksional
urg‘ochi, funksional erkak gullar uchraydi. Ekiladigan uzum navlarining aksariyat
qismi ikki jinsli gulga ega bo‘lib, changlari urug‘lanish xususiyatiga ega bo‘lgan tik
turuvchi uzun changchilardan iborat. Funksional urg‘ochi gulda esa urug‘chisi
normal rivojlangan, changchisi esa rivojlanmagan bo‘ladi.
O‘zbekiston sharoitida tokning tanasidagi hosil beruvchi kurtaklardan
to‘pgullarning
rivojlanishi, taxminan mayning ikkinchi yarmida paydo bo‘la
boshlaydi, bu tokning gullash paytiga to‘g‘ri keladi, o‘sish va hosil berishning asosiy
omillaridan biri hisoblanadi.
To‘pgul tok novdasining pastki tomoniga qanchalik yaqin bo‘lsa, novdada
sho‘ralar shuncha ko‘p bo‘ladi, bu ma’lumotlar tokning biologik xususiyatlariga
kiradi.
31
To‘pgulda
birinchi, ikkinchi, uchinchi, to‘rtinchi tartib shoxchalar bo‘ladi,
bular yoshiga qarab tok tanasida joylashadi. To‘pgulning
katta-kichikligi tok
navlariga qarab har xil bo‘ladi. Uzum boshi mayda bo‘lgan tok navlarida esa gul
500-700 tagacha va undan ham ko‘proq bo‘ladi, bu tokning o‘sishiga sharoit
yaratadi.
