21
b
)
Markazlashmagan tarmoq
Tarmoqlar axborot uzatishni tashkil etish bo`yicha selektsiyali va marshrutlashgan
axborot tarmoqlariga bo`linadi. Selektsiyali axborot tarmoqlarda monokanal asosida
quriladigan abonent sistemasining o`zaro aloqasi, ular adreslangan ma`lumot
bloklarini tanlash orqali amalga oshiriladi.
Marshrutlashgan axborot tarmoqlarida uzatuvchidan
qabul qiluvchiga kadrlarni
uzatish uchun bir nechta marshrutlar ishlatilishi mumkin. Topologiya bo`yicha,
ya`ni hisoblash tarmoq konfiguratsiyasi bo`yicha ikki sinfga bo`linadi: keng
etkazuvchi (shirokovehatel`no`y) va ketma-ket tarmoqlar.
Abonent va
stantsiyalarning yig`indisi abonent sistemasi deb ataladi. Abonentlarni o`zaro
aloqasini tashkil etish uchun uzatuvchi fizik muhit lozim. Uzatuvchi fizik muxit –
bu aloqa yo`llari yoki kenglik (prostranstvo) bo`lib, ularda elektrik signallari
tarqatiladi va ma`lumotlarni uzatuvchi apparaturalardan tashkil topadi. Uzatuvchi
fizik muhit bazasidan kommuniktsion tarmoq tuziladi
va u abonent sistemalari
orasida axborotlarni uzatilishini ta`minlaydi. Bunday yondashish har qanday
kompyuter tarmog`ini abonent sistemalarini va kommunikatsion tarmoq yig`indisi
deb qarashni taqozo etadi.
Tarmoqlar axborot uzatishni tashkil etish bo`yicha selektsiyali va marshrutlashgan
axborot tarmoqlariga bo`linadi. Selektsiyani axborot tarmoqlarda monakanal
asosida quriladigan abonent sistemasining o`zaro aloqasi,
ular adreslangan
ma`lumot bloklarini tanlash (selektsiyalash) orqali amalga oshiriladi.
Marshrutlashgan axborot tarmoqlarida uzatuvchidan qabul qiluvchiga kadrlarni
uzatish uchun bir nechta marshrutlar ishlatilishi mumkin.
22
3SIS.
ABONENT
TEMASI
ABONENT
SISTEMASI
Rasm 6. Umumlashgan tarmoq strukturasi.
Har qanday kommunikatsion tarmoq quyidagi komponentlarni o`z ichiga olishi
kerak: Uzatuvchi, xabar, uzatish vositasi, qabul qiluvchi.
Uzatuvchi – bu ma`lumotlar manbai bo`lgan
qurilma abul qiluvchi- bu
ma`lumotlarni qabul qiluvchi qurilma.
Xabar – uzatish uchun mo`ljalangan aniq formatli raqam ma`lumotlari.
Uzatish vositalari – bu uzatuvchi fizik muhit va xabarlarni uzatishni ta`minlovchi
maxsus apparatura. Hisoblash tarmoqlarida xabar va axborotlarni uzatish uchun turli
aloqa kannalaridan foydalaniladi. Telefon va raqamli axborotlarni uzatish uchun
maxsus kannalar keng tarqalgan. SHuningdek radiokanal va sun`iy yo`ldosh aloqa
kannalari qo`llaniladi.
Keng etkazuvchi fizik topologiyada kadrni hohlagan vaqtda uzatishga faqat bitta
ishchi stantsiya (abonent tizim) ishlashi mumkin. +olgan
ishchi stantsiyalar bu
kadrni qabul qilishi mumkin, ya`ni bunda tuzilish selektsiyasi axborotlar bilan LXS
uchun harakterlidir. Keng etkazuvchi tarmoq tuzilishining asosiy turlari – umumiy
shina, daraxt, passiv markazli yulduz.
Umumiy shinali tarmoqda – tarmoqni kengaytirish, boshqarish usullarini qo`llash
oddiyligi, markazlashgan boshqarishni lozim emasligi, uning afzalligidir.
1.
ABONENT
SISTEMASI
2
.
ABONENT
SISTEMASI
KOMMUNIKATSION
TARMOQ
23
Daraxtli tarmoq bir nechta aktiv takrorlovchilar yoki ―xabarlar‖
yordamida
birlashtirish orqali tuziladi.
Har bir daraxt navdasi segmentni tashkil etadi, bitta segmentni ishdan chiqishi
qolgan segmentini ishiga ta`sir etmaydi. Passiv markazli ―yulduz topologiya turida,
markazda passiv bog`lovchi yoki aktiv takrorlovchi – oddiy va ishonchli qurilmalar
joylashgan bo`ladi.
Marshrutlashgan axborotlar uchun harakterli bo`lgan tarmoqlarda –
ketma-ket
tarmoq tuzilishida, ma`lumotlarni uzatish, bir ishchi stantsiyadan, qo`shni
stantsiyaga ketma-ket uzatish
bilan amalga oshiriladi, bunda tarmoqning turli
uchastkalarida turli ko`rinishdagi fizik uzatuvchi muhit qo`llaniladi. Keng uzatuvchi
tarmoqchaga nisbatan, ketma-ket tarmoq tuzilishida uzatuvchi va qabul qiluvchiga
nisbatan pastrok talab qo`yiladi.
Ketma-ket tarmoq tuzilishiga quyidagilar kiradi: YAcheykali (istalgan
(proizvol`naya)), iearxik, aylana, zanjir, intellektual markazli yulduz, snejinka.
Ketma-ket tarmoq tuzilishining ko`rinishlari: rasm 7.
A)
B)
