|
5 Mektep geografiyasının’ mazmunının’ quramlı bo’limleriBog'liq Vaxabov X, Gaypova R, Tursinov M. Geografiyanı oqıtıw metodikası3. 5 Mektep geografiyasının’ mazmunının’ quramlı bo’limleri
Mektep geografiyası mazmunı bilim, ko’nlikpe h’a’m du’nya-qaras ideyaların
o’z ishine aladı.
Bilim
-sırtqı du’nyanı, obektiv qorshag’an ortalıqtı sanamızda ko’rsetiliwinin’
jazba h’a’m awız eki forması bolıp, teoriyalıq h’a’m empirikalıq bilimlerge
bo’linedi.
Teoriyalıq bilimler-
zat h’a’m qubılıslardın’ a’h’miyetin, olar arasındag’ı
baylanıslardı ko’rsetedi. Teoriyalıq bilimler-bul ulıwmalasqan bilimler bolıp,
olarg’a teoriyalar, nızamlar, nızamlıqlar, sebep h’a’m aqıbetler, tu’sinikler kiredi.
Empirikalıq bilimler-
geografiyalıq qorshag’an ortalıq h’a’m qubılıslardın’
sırtqı o’zgesheliklerin ko’rsetedi. Og’an ko’rinisler h’a’m da’liller fakt kiredi.
Ha’zirgi waqıtta geografiyada teoriyalıq bilimlerdin’ salmag’ın ashıp beredi.
Geografiya kurslarının’ h’a’mmesinde ulıwma tu’sinikler (relef formaları, klimat
tu’rleri, ekonomikalıq rayonlar, miynettin’ geografiyalıq bo’liniwi) sebep h’a’m
aqıbetler tiykarg’ı orın tutadı.
Teoriyalıq
bilimler.
Tu’sinik
-du’nyanın’
adam
sana
seziminde
su’wretletug’ın bir forması. Tu’sinikler abstrakt sana sezim na’tiyjesinde payda
boladı. Tu’sinik bilimnin’ tiykarg’ı birligi esaplanıp, ulıwma h’a’m anıq
tu’siniklerge bo’linedi.
Ulıwma tu’sinikler
–
degende o’z aldına qubılıslar h’aqqında emes, ba’lkim
ulıwma bir tu’rdegi atamag’a iye bolg’an qubılıslar tu’siniledi. Ma’selen, da’ryalar,
tawlar, xalq xojalıg’ı tarmag’ı, ekonomikalıq rayon. Ulıwma tu’siniklerdin’
o’zgesheligin anıqlag’anda, h’a’mme qubılıslar ushın ulıwma bolg’an qa’siyetler
(belgiler, sıpatlar) ashıp beriledi. Ma’selen: Geosinklinallar-jer qabıg’ının’
h’a’reketshen’ bo’limlerine aytıladı. Ulıwma tu’sinikler geografiya kurslarının’
ilimiy tiykarın quraydı. Mektep da’stu’rinde to’mendegi ulıwma tu’siniklerdi
38
ko’riwimiz mu’mkin: quyash radiatsiyası,h’awa massası, miynet resursları,
urbanizatsiya h’a’m.t.b.
|
| |
