|
Vaxabov X., Gaypova r., Tursinov mBog'liq Vaxabov X, Gaypova R, Tursinov M. Geografiyanı oqıtıw metodikasıAnıq tu’sinikler-
o’zinin’ atamasına iye bolg’an anıq geografiyalıq tu’sinikler:
Volga da’ryası, Qara ten’iz, Afrika, Frantsiya, Pamir.
Tu’siniklerge tiykarg’ı h’a’m boysıng’an tu’sinikler kiredi:
Ma’selen: taw jınısları tiykarg’ı tu’sinik, magmatikalıq taw jınısı boysıng’an
tu’sinik esaplanadı.
Sebep h’a’m aqıbetler-
geografiyalıq qubılıslar arasındag’ı sebep h’a’m
aqıbetlerdi su’wretleydi.
Ta’biyiy geografiya kurslarında to’mendegi sebep, aqıbetler ashıp beriledi:
relef, klimat, qurg’aqlıq, suw, du’nya okeanı h’a’m t.b. Maselen: relef jerdin’ ishki
h’a’m sırtqı ku’shlerinin’ aqıbeti dep qaraladı. Ta’biyiy-geografiyalıq kompleksler
de sebep aqıbetlerdi ashıp beriw arqalı ajıratıladı.
Ekonomikalıq geografiya kurslarında sebep h’a’m aqıbetlerdin’ to’mendegi
tu’rleri ashıp beriledi. Sotsiallıq-ekonomikalıq sistema h’a’m xojalıq ortasındag’ı,
tariyxıy rawajlanıwı h’a’m xojalıg’ının’ h’a’zirgi o’zgeshelikleri ortasındag’ı,
ma’mlekettin’ rawajlanıwı menen onın’ ekonom-geografiyalıq jaylasqan ornı
ortasındag’ı h’a’m t.b.
Nızamlıqlar –
geografiyalıq qorshag’an ortalıq, qubılıslar, protsessler
ortasındag’ı tiykarg’ı salıstırmalı baylanıslardı ko’rsetedi. Ta’biyiy geografiyada
to’mendegi nızamlıqlar ashıp beriledi: bir pu’tinlik, da’wirlik, zonallıq, ta’biyat
qubılıslarının’ ju’zege keliw nızamlıqları.
Teoriya –
bul insanlar ilimiy do’retiwshiliginin’ ulıwmalasqan bo’legi.
Teoriya ta’biyat h’a’m ja’miyettin’ ayırım bo’limlerinin’ rawajlanıw nızamlıqların
ko’rsetedi. Ma’selen: ta’biyiy geografiyalıq rayonlastırıw teoriyası, ekonomikalıq
geografiyalıq rayonlastırıw teoriyası. TTK teoriyası h’a’m t.b.
Empirikalıq bilimler. Ko’rinis-
geografiyalıq obekttin’ qıyalıy ko’rinisi,
forması. Ko’rinisler qıyalıy h’a’m anıq tu’rlerge bo’linedi. Anıq ko’rinis
qubılıslardı tikkeley ko’riw arqalı payda boladı. Qıyalıy ko’rinis bolsa, belgili bir
qubılıslardı h’a’m sharayattın’ bayanın yaki ta’riypin oqıw arqalı payda boladı.
Da’liller-
mektep geografiyasında ko’birek obekttin’ o’lshemleri, jawın-
shashınlar, h’awa rayı, suw sarpı tabiyiy h’a’m ekonomikalıq da’liller ushıraydı.
Ko’nlikpeler-
avtomatikalıq ta’rizde tez orınlanatug’ın do’retiwshilik usılı.
Bul usıllar arqalı oqıwshılar alg’an bilimlerin a’melde qollaydı. Ko’nlikpelerdi
qollaw oylawdı talap etedi.Ko’nlikpeler oqıw wazıypasına h’a’m maqsetlerine
qarap tu’rli toparlarg’a bo’liniwi mu’mkin. Ma’selen: obektlerdi sıpatlaw, TTK
ta’riypi h’a’m t.b.
39
Ko’nlikpeler ja’rdeminde oqıwshılar h’a’r tu’rli sana-sezim usılların qollanıwı
mu’mkin: analiz, sintez, ulıwmalastırıw, abstrakt salıstırıw.
|
| |
