71
3. Oqıwshılardın’ aktivliligin ku’sheytiw h’a’m o’tkiziletug’ın ta’jiriybenin’
mazmunın qanshelli tu’singenligin tekseriw maqsetinde
klassqa soraw menen
mu’ra’ja’a’t etiw arqalı oqıwshılardı baqlap turıw kerek.
4. Ta’jiriybe dawamında oqıtıwshı oqıwshılarda baqlanıp atırg’an h’a’diyse
h’aqqında o’z betinshe pikirlew qa’biletin oyatıw kerek h’a’m ta’jiriybenin’
aqırında olar o’z betinshe juwmaq jasawları kerek. Ma’selen: qurg’aqlıq, suwdın’
ısınıwı h’a’m suwınıwı ta’jiriybede uyreniw dawamında oqıwshılar qurg’aqlıq
okeanlarg’a qarag’anda tez ısıp h’a’m tez suwınıwı h’a’m onın’ aqıbetinde h’a’r
tu’rli klimat zonalarının’ qa’liplesiwi h’aqqındag’ı bilimlerge iye boladı.
5. Ta’jiriybe dawamında su’wretler, tablitsalar, sızılma h’a’m ko’rgizbe
qurallardan da ko’rsetip beriliwi kerek.
6.Ta’jiriybe o’tkiziw uzaq dawam etpewi kerek. Juda’ quramalı ta’jiriybeler
bir saattan artıq dawam etpewi kerek.
7. Ta’jiriybe o’tkiziliwge oqıwshılar puxta tayarlanıwı kerek.
8.Ta’jiriybe o’tkizilgende priborlardı sonday jaylastırıw kerek olardı
oqıwshılardın’ h’a’mmesi ko’rip turıwı lazım.
Mektep geografiya maydanshasında to’mendegi ta’jiriybelerdi o’tkeriw
mu’mkin. Suwdın’ jemiriwshilik qasiyeti.Suw h’a’m qurg’aqlıq betinde h’awanın’
ısıwın h’a’m t.b.u’yreniw mu’mkin.
Releftin’ temperaturag’a ta’sirin u’yreniw ushın h’awa temperaturası
oypatlıq h’a’m taw janbawırlarında u’yreniledi. Alıng’an mag’lıwmatlardı
analiz
etiw tiykarında oypatlıq h’a’m janbawırlardın’ h’a’r tu’rli ısıwı h’aqqında
oqıwshılar bilimlerge iye boladı. Yag’nıy oqıwshılar ta’jiriybe tiykarında
janbawırlardın’ arqa h’a’m qubla bo’limlerinde o’simlik qatlamının’ h’a’r
qıylılıg’ın tu’sinip aladı.
Gruntlardın’ tu’ri, mexanikalıq quramı, ren’i, o’simlik penen qaplang’anlıq
da’rejesi, ıg’allıg’ının’ jer betinin’ ısıwına ta’siri to’mendegi ta’jiriybeden
ko’riledi.
- teren’ligi 0,5 m, ken’ligi 0,5 m, uzınlıg’ı 1 m bolg’an bir neshe shu’qırlıq
qazıladı;
- usı teren’ler h’a’r tu’rli taw jınısları h’a’m topıraqlar menen toltırıladı;
- ma’lim bir waqıt o’tkennen son’ olardın’ temperaturası u’yreniledi;
- tu’rli waqıtlarda tu’rli taw jınısları h’a’m topıraq temperaturası analiz
etiledi h’a’m taw jınıslarının’ tu’rleri, mexanikalıq quramı h’a’mde ıg’allılıq
da’rejesi topıraq temperaturasına qanday ta’sir etiwi anıqlanadı.
72
Geografiya maydanshasında yaki ashıq orında oqıwshılar ta’repinen
topıraqlardın’ h’a’m taw jınıslardın’ temperaturasın o’z betinshe u’yreniwi
geografiya ta’liminin’ turmıs penen baylanıslıg’ın bekkemleydi.
SORAW HA’M TAPSIRMALAR
1. Baqlaw degende neni tu’sinesiz h’a’m qay jerlerde alıp barıladı?
2. Ta’jiriybe degende neni tu’sinesiz?
3. Geografiyalıq baqlawlar qanday toparlarg’a bo’linedi?
4. Fenologiya degende neni tu’sinesiz?
5. Qanday waqıya h’a’m qubılıslardı ta’jiriybede ko’riw mu’mkin?
6. Litosfera temasında qanday ta’jiriybeler o’tkiziledi?
7. Gidrosfera temasının’ qaysı bo’limlerinin’ ta’jiriybe usılında o’tiw mu’mkin?
