• Aerofotosu’wret
  • Kosmoslıq su’wret- Jerdin’ h’a’m basqa planetalardın’ kosmos kemeleri ja’rdeminde alıng’an ko’rinisi. Masshtab
  • Proektsiyalar
  • VII-BAP. GEOGRAFİYa TA’LİMİNDE KARTOGRAFİYaLIQ




    Download 1,58 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet49/140
    Sana18.05.2024
    Hajmi1,58 Mb.
    #241765
    1   ...   45   46   47   48   49   50   51   52   ...   140
    Bog'liq
    Vaxabov X, Gaypova R, Tursinov M. Geografiyanı oqıtıw metodikası

    VII-BAP. GEOGRAFİYa TA’LİMİNDE KARTOGRAFİYaLIQ
    TEXNOLOGİYaLARDAN PAYDALANIW 
    Kartalar geografiya ta’liminde tiykarg’ı oqıtıw quralları bolıp esaplanadı. 
    Geografiyalıq kartalardan oqıtıwdın’ barlıq usıllarında paydalanıw mu’mkin; sabaq 
    beriwde; a’meliy jumıslarda, bilimlerdi bah’alawda h’a’m t.b. 
     
    7.1.Ulıwma kartografiyalıq tu’sinikler, sha’rtli belgilerdi oqıw 
    Geografiyalıq kartalarda h’a’r-tu’rli qubılıslar su’wretlengeni ushın, olar 
    ju’da’ h’a’r qıylı boladı. Kartatanıwda to’mendegi tu’sinikler ushıraydı: 
    Plan
    -orınnın’ u’lken masshtabta du’zilgen sızılması bolıp esaplanadı. 
    Sızılmada maydanı onsha u’lken bolmag’an kishi-kishi orınlar ko’rsetiledi. 
    Karta
    -jer ju’zinin’ kishireytilip h’a’m ulıwmalastırılıp, sha’rtli belgiler 
    menen tegislikke tu’sirilgen ko’rinisleri bolıp tabıladı. Olarda ta’biyiy h’a’m 
    sotsiallıq-ekonomikalıq qubılıslar ko’rsetiledi. 
    Aerofotosu’wret-
    samolёt h’a’m basqa o’zi ushar a’sbaplar ja’rdeminde 
    alıng’an jer betinin’ yamasa bir bo’leginin’ ko’rinisi. Olar arqalı jerdin’ du’zilisi, 
    relefi, o’simlik qatlamı, jolları, awıllar h’a’m ka’rxanalardın’ jaylasıw ornı 
    anıqlanadı. 
    Kosmoslıq su’wret-
    Jerdin’ h’a’m basqa planetalardın’ kosmos kemeleri 
    ja’rdeminde alıng’an ko’rinisi.
    Masshtab-
    bul kartadag’ı sızıqtın’ uzınlıg’ının’ jer ju’zindegi sol sızıq 
    uzınlıg’ına sa’ykes keletug’ın h’aqıyqıy uzınlıqqa qatnası. Onın’ kartadag’ı 
    ko’rinisi bir neshe ma’rte kishireytilgenligin ko’rsetedi. Ma’selen: kartada 
    da’ryanın’ uzınlıg’ı 1sm, h’aqıyqıy uzınlıg’ı 10 km, yamasa 1 000 000 sm. Demek 


    73 
    kartanın’ o’lshemi 1:1 000 000. O’lshemler sanlı, sızıqlı h’a’m so’zli bolıp 
    bo’linedi. Sanlı o’lshemler bo’lshekten ibarat bolıp, onın’ bo’lshek alımı 1-ge ten’, 
    bo’lshek bo’limi bolsa karta ko’rinisi neshe ma’rte kishiretilgenin ko’rsetedi. 
    Sızıqlı o’lshem-bul ten’ bo’leklerge bo’lingen tuwrı sızıqlı bolıp esaplanadı. Ha’r 
    bir bo’lek qansha aralıqqa ten’ligi onın’ u’stine jazıp qoyıladı. So’zli o’lshemde 
    kartadag’ı 1sm aralıq h’aqıyqatta qanshag’a ten’ligi ko’rsetiledi.
    Proektsiyalar-
    bul jer ju’zinin’ kartada su’wretlew usılı. Jer domalaq 
    bolg’anlıg’ı ushın onı tegislikte su’wretlep atırg’anda belgili bir qa’teliklerge jol 
    qoyıladı. Bunday qa’teliklerge tiykarınan maydanı, uzınlıg’ı h’a’m mu’yeshleri 
    ko’rsetilip atırg’anda jol qoyıladı. Sonın’ ushın h’a’r tu’rli (ten’ mu’yeshli, ten’ 
    maydanlı, ten’ aralıqlı
    )
    proektsiyalar qollanıladı: 

    Download 1,58 Mb.
    1   ...   45   46   47   48   49   50   51   52   ...   140




    Download 1,58 Mb.
    Pdf ko'rish

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



    VII-BAP. GEOGRAFİYa TA’LİMİNDE KARTOGRAFİYaLIQ

    Download 1,58 Mb.
    Pdf ko'rish