Alisher Navoiy nomidagi ToshDO'TAU O`zbek filologiyasi fakulteti
bitiruvchisi Qurbonova Shodiyaning «Badiiy matnning gender xususiyatlari»
mavzusidagi bitiruv malakaviy ishiga
T A Q R I Z
Ma'lumki, dunyo tilshunosligida genderolingvistik
tahlil eng yangi
yo'nalishlardan biri bo'lib, o'zining maqsad-vazifasiga ko'ra boshqa tahlillardan
tubdan farq qiladi. Ayniqsa, o'zbek tilshunosligi uchun bu tahlil mutlaqo yangi
ekanligi bilan xarakterlanadi. Qurbonova Shodiyaning ushbu bitiruv malakaviy ishi
ana shu dolzarb masala tadqiqiga bag'ishlanganligi bilan alohida ahamyatga ega.
Bitiruv malakaviy ishi kirish, 3
ta asosiy bob, umumiy xulosa va adabiyotlar
ro'yxatidan iborat.
Qurbonova Shodiya dastlab gender tilshunosligining shakllanishiga e'tiborini
qaratgan. Ayniqsa, masalaning o'zbek tilshunosligidagi tadqiqi darajasiga alohida
ahamiyat beradi.
Ishning "kirish qismida" mavzuning dolzarbligi,
maqsad-vazifalari ilmiy-
nazariy ahamiyati, ishda qo'llanilgan lingvistik metodlar haqida to'xtaladi.
Dissertatsiyaning 1-bobi "Tilshunoslikda matnning o'rganilishi muammosi" -
deb nomlanib, unda asosan, ikkita masalaga: matn va badiiy matnning o'rganilishi
hamda gender tilshunosligining paydo bo'lishi, maqsad-vazifalarini yoritishga
e'tibor qaratiladi. Bu bobda talabaning O'zbekistonda gender tahlilga oid e'lon
qilingan deyarli barcha ishlarni sinchiklab o'rganganligini ta'kidlashimiz joiz.
Bitiruv malakaviy ishining 2-bobi "Badiiy matinning gender tadqiqi
muammolari" deb nomlanadi va quyidagi bo'limlarni o'z ichiga oladi: 1) insonga
xos tashqi ko'rinishni ifodalovchi gender
stereotiplarining aks etishi; 2) murojaat
shakillari va mulozamat-manzirat ifodalovchi birliklarning gender xoslanishi; 3)
qarindoshlik asosidagi shaxs nomlarining gender xususiyatlari.
Ko'rinib turibdiki, talaba mantiqiy izchillikda
asar tilining gender
xususiyatlari tadqiqiga kirishadi. Bitiruv malakaviy ishining 3-bobi badiiy
matndagi leksik, morfologik, sintaktik vositalami gender aspektda tadqiq etishga
49
bag'ishlanadi.
Har qaysi bob aniq maqsadga yo'naltirilgan, badiiy
matnlardan xarakterli
misollar keltirilgan. Ayniqsa, boblaming ichki bo'linishida qat'iy va mantiqiy
izchillikga asoslanilgan. Insonga xos tashqi ko'rinishni
ifodalovchi gender
stereotiplaming badiiy matnda aks etishi, tashqi ko'rinishni ifodalovchi gender
stereotiplar, erkaklarga xos stereotiplar, ayollarga xos gender stereotiplar, har qaysi
jinsga xos tashqi ko'rinishni ifodalovchi gender stereotiplar: yuz a'zolari, tana
a'zosi, xarakter ifodasi, hatti-xarakat ifodasi kabi qator nazariy masalalar badiiy
matnlardan olingan misollar asosida tahlil etiladi.
Ishning 3-bobi xususida ham ana shunday fikrlarni aytishimiz mumkin.
Shunisi muhimki, gender tadqiq muallifning badiiy mahorati,
individual uslubi
bilan bog'liq holda o'rganiladi va asosli xulosalar ilgari suriladi.
Bitiruv malakaviy ishida muhim ilmiy-nazariy fikrlar bilan birga anchagina
faktik materiallar ham o'rin olgan.
Ishda qator yutuqlar bilan birga ba'zi mulohazali o'rinlar ham uchraydi.
Chunonchi,
bitiruv
malakaviy
ishining
"Umumiy
xulosalar"
qismini
umumlashtirib, bandlar soni qisqartirilsa, maqsadga muvofiq bo'lardi. Ishning
ayrim o'rinlarinda imloviy xatolar kuzatiladi.
Bulardan
qatiy nazar, mazkur tadqiqot bitiruv malakaviy ishi oldiga
qo'yiladigan talablarga to'la javob beradi. Ish o'zbek tilshunosligida o'rganilmagan
dolzarb mavzuga bag'ishlangan. Tadqiqot xulosalaridan sohaga oid ilmiy
tadqiqotlarda, o'quv adabiyotlarini yaratishda keng foydalanish mumkin.
Yuqoridagilardan kelib chiqib, Qurbonova
Shodiyaning ushbu bitiruv
malakaviy ishini ijobiy baholash lozim va muallifning ilmiy iqtidorini alohida
ta'kidlash maqsadga muvofiq.
Taqrizchi: G.Keldiyorova
filologiya fanlari nomzodi, dotsent
_______________
