30
a)
ayollarga xos mulozamat-manzirat shakllari;
b)
erkaklarga xos mulozamat-manzirat shakllari;
c)
ayollar va erkaklar nutqida birdek qo'llanishda bo'lgan neytral
mazmundagi mulozamat-manzirat shakllariga ajratamiz.
Fatik kommunikatsiya jarayonida adresant va adresatlarning
jins jihatidan
farqlanishi sodir bo'ladigan nutqiy vaziyatda yaqqol aks etadi. Jumladan, ayollar
nutqini mulozamat-manzirat shakllarisiz tasavvur etish imkonsiz,
chunki bunday
so'zlar ayollar nutqining shirin, muloyim bo4ishini ta'minlaydi. Ayniqsa, o'zbek
ayoli bunday so'zlarga kundalik turmush tarzida deyarli doim murojaat qilib
turadi. Erkaklar nutqida esa bu holat birmuncha passiv amalga oshadi. Ammo
"Shaytanat" asari qahramonlari, aksariyat, erkak jinsiga mansub bo'lganlari uchun
ham bunday qat'iy fikr aytishdan yiroqmiz, sababi,
erkaklar nutqida ham
mulozamat-manzirat shakllari yetarlicha o'rin tutishini ko'ramiz.
So'rashish jarayoni, avvalo, salomlashishdan boshlanadi. Ayollar va erkaklar
salomlashish tarzi bir-biridan katta farq qiladi. Salomlashish turli ijtimoiy tabaqaga
mansublikka, yashash manzili (qishloq yoki shahar)ga, muayyan ruhiy holatga,
kim bilan so'rashayotganiga ko'ra, shuningdek boshqa muloqot vaziyatlariga qarab
ham turlicha amalga oshirilishi mumkin. Salomlashish jarayonida noverbal
vositalardan ham unumli foydalaniladi. Shuningdek,
turli yoshdagi kishilar
salomlashishlari yoki ko'rishishlarida ham o'zaro katta farq bor.
Eng avvalo, salomlashish turlari haqida gapirar ekanmiz, erkaklarning
erkaklar bilan salomlashishi hamda erkaklarning ayollar bilan salomlashishini
alohida guruhga ajratamiz. Misol tariqasida:
Jamshid o'zbeklarga xos lutf bilan
