|
Vazirligi buxoro davlat universiteti d. R. Djurayev, A. A. Turayev, sh sh. Fayziyev, B. A
|
| bet | 60/119 | | Sana | 14.06.2024 | | Hajmi | 4,04 Mb. | | #263652 | | Turi | Учебник |
Bog'liq 21558 2 CDEAD1DE360DB13C9B7A03EFD7ECBD40E7F94F1F 5.1-jadval
Ba’zi-bir materiallar uchun oqish chegarasidagi σoq va mustahkamlik chegarasidagi σm.ch. kuchlanishlarning eng katta qiymatlari.
5.9-rasmda plastik materiallar uchun siqilish diagrammasi σ∼ε keltirilgan. Plastik materiallar uchun siqilish diagrammasi σ∼ε ning cho’zilishdagi
diagrammadan (5.5-rasm) farqi vaqtinchalik qarshilik ko’rsatish nuqtasining bo’lmasligidadir. Bu holda namunaning siqilishdagi deformatsiyasi 5.10-rasmda ko’rsatilgan.
5.9-rasm. Plastik material 5.10-rasm. Namunaning
uchun siqilish diagrammasi deformatsiyalanishi.
Ko’ndalang kesim yuzasining kattalashib borishi evaziga plastik materiallarda namunani deyarli buzib bo’lmaydi. Ammo kuchlanishning noldan σoq
gacha bo’lgan qiymatlarida plastik materiallarning siqilish va cho’zilish diagrammalari bir xil bo’ladi.
Bunday materiallar uchun ruxsat etilgan kuchlanishning qiymati quyidagi munosabat yordamida aniqlanadi:
(5.8)
(n1 – ehtiyotlik koeffitsienti).
Mo’rt materiallar uchun σ∼ε diagrammasi D nuqtada tugovchi to’g’ri chiziqdan iborat bo’lib, bu nuqtadagi kuchlanishning qiymati σv deb belgilanib, u
vaqtinchalik qarshilik ko’rsatuvchi kuchlanish deb ataladi. Mo’rt materiallarning siqilish va cho’zilishdagi diagrammalarining xarakteri bir xil bo’ladi, lekin σv ning qiymati siqilishda cho’zilishga nisbatan ancha katta bo’ladi (5.2-jadval).
5.2-jadval.
Turli materiallarning cho’zilish va siqilishda mustahkamlik chegaralari (kg/sm2) da
Mo’rt materiallarning haqiqiy σ∼ε diagrammasida kuchlanish va
deformatsiya o’rtasida to’g’ri proporsionallik bog’lanish mavjud bo’lmasdan, u
egri chiziqqa yaqin chiziqdan tashkil topgan bo’ladi.
Shunday qilib, ushbu materiallar uchun elastiklik moduli E siqilish va cho’zilishda bir-biridan farq qiluvchi o’zgaruvchan kattalik bo’ladi. Lekin amaldagi kuchlanishning o’zgarish chegarasida bu holat hisobga olinmay elastiklik modulini o’zgarmas deb, kuchlanish bilan deformatsiya o’rtasidagi bog’lanishni chiziqli deb olish mumkin.
“Stekloplastik” materiallar mo’rt materiallar bo’lsa ham ular tolalari
bo’yicha tekshirilganda haqiqiy σ∼ε diagrammasi ideallashtirilgan diagrammalar bilan ustma-ust tushadi. Xvoyli daraxt uchun 5.11-rasmda keltirilgan diagrammada
materialning anizotroplik xususiyati yaqqol ko’zga tashlanadi: a – tola bo’yicha siqilganda, b – ko’ndalang siqilganda
|
| |
