6.MAVZU: Sanoat tarmoqlarida ishlab chiqarilayotgan mahsulot
tannarxini pasaytirish yo’llari
REJA:
1.
Korxona ishlab chiqarish xarajatlari va uning tasniflanishi.
2.
Korxonalarda ishlab chiqarish xarajatlarini pasaytirish va samaradorligini oshirish
uslublari.
3.
Iqtisodiyotning real sektori korxonalarini qo’llab-quvvatlash va tannarxni pasaytirishning
asosiy yo’nalishlari.
1.
Korxonalar faoliyat yuritish jarayonida moddiy va pul xarajatlarini sarflaydilar. Korxonalarning umumiy
xarajatlari ichida ishlab chiqarish xarajatlari eng katta salmoqga ega. Ishlab chiqarish xarajatlari majmuasi
korxonaga mahsulot ishlab chiqarish qanchaga tushushini ko’rsatadi, ya’ni mahsulotning ishlab chiqarish
tannarxini tashkil qiladi.
Korxonalar, shuningdek, mahsulotning sotish bo’yicha hhxarajatlarni, ya’ni ishlab chiqarishщdan tashqari yoki
tijorat (tashish, qadoqlash, saqlash, reklama qilish va hokazo) xarajatlarning ham amalga oshiriladilar.
2.
Ishlab chiqarishni samaradorlikni oshirishning rivojlanish yonalishlari uslublariga ilm-fan taraqqiyoti
bevosita ta’sir qiladi. Chunki fan-texnika taraqqiyoti uslublarni uzluksiz takomillashtirish, ularni qo’llash
sifati va samaradorligini oshirishga olib keladi.
Ishlab chiqarishni samaradorlikni oshirish faoliyatining vositasi sifatida ishlab chiqarishni samaradorlikni
oshirish uslublari ishlab chiqarishni samaradorlikni oshirishning subyektiv tomonini o’zida gavdalantiradi.
Bundan ular hohlagan vaqtda, asossiz tanlanishi mumkin degan xulosa kelib chiqmasligi kerak. Ishlab
chiqarish korxonasida uslublarning tarkibi va mazmuni ishlab chiqarishni samaradorlikni oshirish
qonuniyatlarini o’zida gavdalantirgan ijtimoiy-iqtisodiy munosabatlarni harakat natijalaridan hosil
topadi.
Shunday qilib ishlab chiqarishni samaradorlikni oshirish uslublari qo’yilgan maqsadga erishish uchun
ishlab chiqarishni samaradorlikni oshirish obyektiga ta’sir o’tkazish ma’nosini anglatadi. Ishlab
chiqarishni samaradorlikni oshirish uslublari o’zini mazmuni jihatidan iqtisodiy, ma’muriy-tashkiliy,
ijtimoiypsixologik uslublardan tashkil topadi. Ishlab chiqarishni samaradorlikni oshirish uslublari tizimida
iqtisodiy uslublar markaziy o’rin egallaydi.
Ishlab chiqarish korxonasida iqtisodiy uslub iqtisodiy mexanizmlar orqali ishlab chiqarishni
samaradorlikni oshirish obyektiga ta’sir ko’rsatish ma’nosini anglatadi. Ishlab chiqarish korxonasida
bunday holda korxonaning ishlab chiqarishni samaradorlikni oshirish organi boshqariladigan obyektga ish
haki, mukofotlash, rag’batlantirishning turli shakllari, imtiyozlar, chegaralashni yumshatish, defisit resurslar
bilan ta’minlash, iqtisodiy erkinlikni kuchaytirish kabi iqtisodiy mexanizmlardan foydalanadi.
