tavsiflaydi. XQ tezkorligini baholash uchun informatsiyani yozish va o‘qish
jarayonlarining turli vaqt nisbatlaridan foydalaniladi. Masalan, tanlash vaqti
ttani - XQga ma’lumotlarni o‘qishga so‘rov
kelganidan to XQ chiquvchi
shinalarida informatsiya paydo bo‘lgunicha ketadigan vaqt; sikl vaqti
ts -
XQga ikki ketma-ket murojaatlar orasidagi eng qisqa vaqt.
Informatsiyani
saqlashning solishtirma
narxi
-
bir birlik
informatsiyani saqlash narxi, u kapital va ekspluatatsion xarajatlami
hisobga oladi.
Zamonaviy
kompyuterlarda
uch
asosiy
turdagi
XQlari
foydalanilmoqda:
• ROM (Read Only Memory). Doimiy xotira qurilmasi (DXQ), u
ma’liumotlarni yozish operatsiyasini bajarishga qodir emas.
• DRAM (Dynamic Random Access Memory). Ixtiyoriy tanlash
tartibli dinamik xotira qurilmasi.
• SRAM (Static RAM). Statik operativ xotira.
X o t i r a d a s a q l a y d i g a n e l e m e n t l a r ( X E ) l a r n i n g i s h l a s h
p r i n s i p i
b o ‘y i c h a
XQlari
yarimo'tkazgichli,
qo'zg'almas
va
qo 'zg'aluvchi XE magnitli, optik va boshqalar. Hozirgi paytda 0 ‘0X Q va
OXQlar uchun asosan yarimo'tkazgichli XQlaridan,
TXQlar uchun
qo‘zg‘aluvchi XEli magnitli XQlaridan foydalanilmoqda.
X Q g a m u r o j a a t q i l i n a y o t g a n o p e r a t s i y a l a r t a r k i b i
b o ‘y i c h a
informatsiyalarni yozib olish va o'qish imkoniyatiga ega XQ,
informatsiyani faqat o'qiydigan XOlar farqlanadi. Doimiy XQlari ikki
turga ajratiladi:
-
dasturlanadigan; ularda informatsiyani faqat bir marta yozish
mumkin;
- qayta dasturlanadigan; ularda kichik tezlikda bo‘Isa ham
informatsiyani bir necha marta qayta yozish mumkin
I n f o r m a t s i y a g a
k i r i s h n i
t a s h k i l
q i l i s h
b o ‘y i c h a
ixtiyoriy (to ’g'ridan-to'g'ri) va ketma-ket kiradigan XQ, informatsiyani
faqat о 'qiydigan XQXsx farqlanadi. Ixtiyoriy kiriladigan XQlarda [ 0 ‘0XQ,
OXQ va magnit disklarida to‘plovchilar (MDT)] informatsiyani qidirish
vaqti informatsiya joylashishiga bog‘liq emas yoki juda kam bog'liq
bo‘ladi. Ketma-ket kiriladigan XQlari uchun informatsiyani qidirish vaqti
informatsiyaning tashuvchida joylashishi bilan aniqlanadi, masalan,
magnit lentasida to‘plovchilarda (MLT).
XQ ga murojaat qilinganda
baravariga ikkilangan razryadlarning m a’lum miqdori о‘qiladi; bu
tanlab
olish kengligi deb ataladi.
I n f o r m a t s i y a n i
j o y l a s h t i r i s h
va
q i d i r i s h
u s u l i
45
b o ‘y i c h a XQni
adresli [XQda saqlanayotgan informatsiyaning har bir
birligiga (bayt yoki so‘z) qandaydir kod mos keladi; bu kod xotirada
informatsiya joylashishini aniq (bir ma’noda) aniqlaydi] va
adressiz
(bunda informatsiya adresi bo‘yicha emas, balki boshqa belgilari bo‘yicha
qidiriladi)ga bo'linadi.
Adressiz XQlari orasida ularning uch turi keng tarqalgan:
1)stek (stekli xotira), unda informatsiya xotiraning bir o‘lchovli
zonasidagi bittagina yacheykasi (stek cho‘qqisi) orqali yoziladi va o‘qiladi.
So‘z yozilib yoki o‘qilib borilgani sari stek
ichidagi bor narsa surilib
boradi. Stekda informatsiyani o‘qish: «
oxirgi yozilgan so 'z birinchi bo 'lib
