3.2.2. D RAM tipidagi xotira
Dinamik operativ xotira (Dynamic RAM - DRAM) yoki ОЗУ
(OXQ) (оперативно-запоминающее устройство - operativ-
xotira
qurilmasi) zamonaviy personal kompyuterlar operativ xotira tizimlarining
ko'pchiligida qo‘llaniladi. Bu turdagi xotiraning asosiy afzalligi shundaki,
uning uyalari juda zich joylashgan, ya’ni katta
boim agan mikrosxemaga
ko‘p bitlarni joylashtirish, demak, ularning asosida katta hajmli xotirani
qurish mumkin. DRAM mikrosxemasida xotira uyalari - bu mayda
kondensatorlar bo‘lib, ular zaryadlarni ushlab turadi, Bitlar aynan shunday
(zaryad mavjudligi yoki mavjud emasligi bilan) kodlanadi. Bu turdagi
xotira muammolari uning dinamikligidan kelib chiqadi, ya’ni
u doim
regeneratsiya bo‘lib turishi kerak, aks holda xotira kondensatorlaridagi
elektr zaryadlari «oqib ketadi» va ma’lumotlar yo‘qolib ketadi.
Operativ xotira qurilmalari ba’zan ixtiyoriy kirishli xotira qurilmasi
ham deyiladi. Bu shuni bildiradiki, operativ xotirada saqlanayotgan
ma’lumotlarga murojaat qilish ularning joylashish tartibiga bog‘liq emas.
Kompyuter xotiiasi haqida gap ketganda, odatda operativ xotirani, birinchi
navbatda
faol
dasturlar
va
ma’lumotlar
saqlanadigan
xotira
mikrosxemalari yoki modullar nazarda tutiladi. Lekin ba’zan xotira
atamasi disk va magnit tasmasida to ‘plovchisi kabi tashqi xotira
qurilmalariga ham taalluqli bo‘ladi. Bir necha yil davomida RAM
(Random Access Memory) tushunchasi oddiy abbreviaturadan dinamik
operativ xotira (Dynamic RAM - DRAM) mikrosxemalari yaratadigan va
dasturlarni bajarish uchun protsessor foydalanadigan xotiraning asosiy
ishchi
maydonini
bildiruvchi
atamaga
aylandi.
DRAM
mikrosxemalarining
(ya’ni
operativ xotiraning)
xossalaridan biri
ma’lumotlarni dinamik saqlashdir, bunda, birinchidan, informatsiyani
operativ xotiraga
qayta-qayta yozish mumkin, ikkinchidan, taxminan har
bir 15 ms da doimiy ravishda ma’lumotlami yangllab turish (amalda
qaytadan yozish) zarurati mavjud.
Bundan tashqari statik operativ xotira (Static RAM - SRAM)
mavjud, u m a’lumotlar doimiy ravishda yangilanib turishni talab qilmaydi.
Shuni qayd etish lozimki, ma’lumotlar operativ xotirada faqat ta’minot
ulangan
holdagina
saqlanadi.
Operativ
xotira
atamasi
nafaqat
mikrosxemani (ular tizimda xotira qurilmalarini tashkil qiladi), balki
mantiqiy aks ettirish va joylashish kabi tushunchalami ham o‘z ichiga
oladi. Mantiqiy aks ettirish - bu xotira adreslarini mikrosxemalarda
amalda o‘rnatilgan ko'rinishda taqdim etishdir. Joylashish - bu muayyan
47
tiirdagi informatsiya (ma’lumotlar va komanda)ni
tizim xotirasining
muayyan adreslari bo‘ylab joylashtirishdir.
Dastur bajarilayotganda iming ma’lumotlari operativ xotirada
saqlanadi. Operativ xotira (RAM) mikrosxemalari ba’zan energiyaga
bog‘liq xotira deyiladi, chunki xotirada saqlanayotgan ma’lumotlar, agar
ular oldindan diskda yoki tashqi xotiraning boshqa qurilmasida
saqlanmagan bo‘lsa, kompyuter o'chirilgandan keyin yo‘qolib ketadi.
Buning oldini olish maqsadida, ba’zi ilovalar avtomatik ravishda
ma’lumotlaming zaxira nusxalarini qilib boradi.
