II bob. О ‘ZG ARM AS TOK DVIGATELLARINI
ROSTLASH XUSUSIYATLARI VA MEXANIK
TAVSIFLARI
2.1.
UMUMIY HOLATLAR
Elektr yuritma nazariyasida tez-tez foydalaniladigan asosiy
tushunchalarga izoh berib o‘tamiz.
Elektr dvigatellar uchun o‘matilgan
ish rejasida olingan
oo
= f( M d)
bog‘lanish
mexanik tavsif
deb ataladi. Ma’lumki, bun
day funksional bog‘lanish elektr mashinasi dvigatel rejimida ish-
lagandagina mavjud bo‘ladi. Bu
rejimda yakoming aylanish
tezligi ijrochi mexanizm tomonidan mashinaga qo‘yilayotgan
reaktiv yuklama momentining funksiyasi bo‘lib qoladi.
Lekin elektr mashina tarmoqqa energiya berib tormozlash
rejimida
ishlayotganda, u generator rolini bajaradi. Bu holda
mustaqil o‘zgaruvchi
sifatida, tashqi ta’sirlar o‘zgarishi natijasida
o‘zgaradigan tezlik funksiyasi sifatida elektromagnit moment
qaraladi.
Shunday qilib, amalda, dvigatelning ish rejimiga bog‘liq hol
da to
=f (M d)
hamda
Md
= / (со) funksiyalar mavjud bo‘lsa-da,
elektr yuritma nazariyasida bitta turdagi bog‘liqlik со = /
{Md)~
mexanik tavsif ko‘riladi
va tasvirlanadi, bu yerda:
Md
- elektro
magnit moment. Bunda elektr mashinaning po‘lat qismidagi
isroflar statik moment bilan jamlanishi ko‘zda tutilgan.
Dvigatelning mexanik tavsifi elektromexanik tizimining o‘r-
natilgan rejimidagi ish sifati va samaradorligini to‘la yoritadi.
Ular yana dvigatelning tezlanishi va
sekinlanishini aniqlaydigan
ortiqcha dinamik momentni tavsiflab elektr yuritmaning dinamik
rejimiga ta’sir ko‘rsatadi.
Mexanik tavsiflar «tabiiy» va «sun’iy» bo'ladi. Tabiiy me
xanik tavsif ta’minlovchi tarmoqning normal ko‘rsatkichlarida
mashina zanjirlarida qo‘shimcha qarshiliklar bo‘lmaganda va
nominal ulanish sxemasida olinadi.
Dvigatelning qolgan hamma
mexanik tavsiflari sun’iy deb ataladi.
Mexanik tavsifdan tashqari ko‘p hollarda co=/(7) bog‘la-
nishni ko‘rish qulay bo‘lib, bu yerda: / - yakor (rotor) toki.
Dvigatelning bunday tavsifi elektromexanik tavsif deb ataladi.
Qiyalik koeffitsiyenti /? bilan tavsiflanadigan yuklama momenti
tezlik o‘zgarishiga ko‘ra mexanik tavsiflari quyidagi to‘rt guruhga
bo‘linadi:
Absolut qattiq tavsiflar (2.1-rasm,
a
dagi
1
tavsif) mos ra
vishda aylanma va ilgarilanma harakat uchun:
P
=
Sco/SM
- *
0; P
=
Su/SF
0,
(2.1)
bu yerda:
