guruhga mustaqil qo‘zg‘atish chulg‘amli o‘zgarmas tok dvi-
gatellari, kollektorli mashinalar va ventilli dvigatellar kiradi.
Yumshoq mexanik tavsifga (2.1-rasm,
a
dagi
3
tavsif) tavsif
qiyaligi 10% dan ko‘p bo‘lgan dvigatellar ega bo‘Iadi.
Ularning
qatoriga ketma-ket qo‘zg‘atish chulg'amli o‘zgarmas tok dvi-
gatellari, to‘g‘ridan-to‘g‘ri o‘zgaruvchan tarmoqqa yoki
0
‘zgar
mas tokka ulanadigan kollektorli universal dvigatellar yuqori
sirpanishga ega bo‘lgan assinxron dvigatellar kiradi. Ko‘p turdagi
dvigatellaming sun’iy tavsiflari ham yumshoq hisoblanadi.
Ko‘pincha mexanik tavsiflari o‘zgaruvchan
qattiqlikka ega
bo‘lgan dvigatel yoki elektr yuritma tizimlari qo‘llaniladi. Ma-
salan, 2.1-rasm,
b
dagi
1
qisqa tutashgan rotorli assinxron dviga
telning mexanik
2
ekskavatorga xos bo‘lgan mexanik tavsifni,
3
ketma-ket qo‘zg‘atish chulg‘amli o‘zgarmas tok dvigatelining
tavsifmi ifodalaydi. Agar
AB
qismdagi tavsiflar qattiq bo‘lsa,
BC
qismidagi tavsiflar yumshoq ko‘rinishga ega.
Shunday qilib, bu
tavsiflar o‘zgaruvchan qiyalikka ega bo‘lgan tavsiflar deb yuri-
tiladi.
Mexanik tavsiflarning ko‘rinishi va elektr dvigatel turini
texnologik talablardan kelib chiqqan holda tanlanadi. Masalan,
po‘latni prokatlash, qog‘oz
ishlab chiqarish, rotatsion bosim,
zamonaviy metall kesish dastgohlari mexanizmlari uchun qattiq
mexanik tavsif talab etiladi. Ba’zi, sinov stendlari va tasmali
mexanizmlari ko‘pincha yuritmada absolut
qattiq mexanik tavsif
bo‘lishini taqozo etadi.
2.2. NISBIY BIRLIKLAR
Turli nominal qiymatlarga ega bo‘lgan elektr yuritmalarni
taqqoslash va boshqa tadqiqotlami o‘tkazishda nisbiy birliklardan
foydalanish maqsadga muvofiq.
Har qanday o‘zgaruvchini nisbiy birliklarda ifodalash uchun
uning absolut qiymatini shunga o'xshash bazaviy qiymatga
boMish kerak. Odatda, elektr yuritmalarda bazaviy qiymat sifatida
quyidagilardan foydalaniladi:
Un0m -
nominal
kuchlanish;
Inom
- nominal tok;
Mnom(Fnam) -
moment (kuch);
Rmm(Z
nom) - tarmoqdan nominal kuchlanish
berilganda nominal tok oqishini ta’minlaydigan qo‘zg‘almas
dvigatel zanjiridagi nominal qarshilik; co„om -
dvigatel yakorining
(rotorining) nominal burchak tezligi. Bu qiymatlardan tashqari
o‘zgaruvchan tok mashinalari uchun bazaviy qiymat sifatida
magnit maydonining sinxron burchak tezligi оо0(<в«), mustaqil
qo‘zg‘atish chulg‘amli o‘zgarmas tok dvigateli uchun elektr yuri-
tuvchi kuch tarmoq kuchlanishiga teng bo‘lgandagi
ideal salt
yurish tezligi co0 qabul qilinadi.
Kuchlanish uchun nisbiy kattalikni quyidagicha yozish mum
kin:
