2 .7-rasm.
Ko‘tarish mexanizmi yuritmasining rekuperativ
tormozlash rejimidagi mexanik tavsiflari.
Elektrodinam ik torm ozlash. Elektrodinamik tormozlash
(dinamik) rejimida dvigatelning yakor zanjiri tashqi tomrozlash
rezistori
R,r
ga ulanadi (
2
.
8
- rasm,
a),
qo‘zg‘atish chulg‘ami esa
magnit oqimini saqlab qolish maqsadida tarmoqqa ulangan holda
qoladi. Dvigatel yakori tarmoqdan uzilgan bo‘lsa ham, u aylanish
yo‘nalishini saqlab qoladi hamda EYK yakordagi tok (moment)
yo‘nalishini o ‘zgartiradi va tormozlovchi bo‘ladi:
1
тк = - т = - с ЕФ„отФт,
(2.31)
bu yerda:
R = Rya + R,r.
Bu holda yuritmaning mexanik qismida to'plangan kinetik
energiya (reaktiv statik moment) yoki potensial energiya (aktiv
statik momentda, masalan, yukni tushirayotganda) issiqlikka
aylanib, yakor zanjiridagi qarshilik
R
ni qizdirib, issiqlik sifatida
tashqariga chiqib ketadi.
QCh
Мт
со
' Tr
2.8-rasm.
Dvigatelning dinamik tormozlash rejimidagi elektr
sxemasi (a) va mexanik tavsiflari (A).
Bu rejim uchun mexanik tavsif tenglamasi 2.20 tenglamadan
U
= 0
deb olinadi:
R
„
(2.32)
= —
-M
Tenglama (2.32) yordamida hisoblangan tavsiflar
R = var,
bo'lganda koordinata boshida to‘plangan to‘g ‘ri chiziqlar kabi
bo‘ladi. Bu tavsiflar ikkinchi va to‘rtinchi kvadrantlarda joylasha-
di.
Yuritmani dvigatel rejimidan bunday tormozlash rejimiga
o ‘tkazish jarayoni 2.8- rasm,
b
da ko‘rsatilgan. Dvigatel avval co?
tezlik va
Mq
moment bilan 1-nuqtadan boshlab ishlayotgan edi.
Yakorni tarmoqdan uzib tormozlash qarshiligiga ulangandan
so‘ng yuritma boshlang‘ich moment
bilan
2
- nuqtaga o ‘tadi.
Shundan so‘ng tezlik kamayishi bilan tormozlash momenti
Mtr
ham nol qiymatiga intila boradi.
Aktiv statik moment bo‘lganda (qarshilik momenti) dinamik
tormozlash jarayoni 2.7-rasmdagi
2 -3 -0
chiziq bilan tavsiflan-
gan.
Yukni tushirish paytida aktiv statik moment bo‘lib, dvigatel
co
9
tezlik bilan aylanib tarmoqqa energiya berish rejimida (tormoz
lash) ishlaydi (
1
- nuqta).
Agar dvigatel yakorini
2 -3 -0
tipidagi dinamik tormozlash
mexanik tavsifida tashqi rezistor
Rtr
ga ulansa, u holda dvigatel
tavsifidagi 2-nuqtaga o‘tadi. Bu holda rag< 0 boMgani tufayii
yakor toki va dvigatel momenti
M
2
noldan katta bo‘ladi.
M
2
> Mq
bo'lganligi uchun aylanish co’q tezlikkacha sekinlashadi. Natijada
yuk dinamik tormozlash mexanik tavsifidagi
3-
nuqtaga mos
keladigan | co!? | < | со ? | yangi o‘matilgan tezlik bilan tusha bosh-
laydi.
Agar rezistor
RTR
qarshiligi kamaytirilsa, yukni tezlik |conq | <
|a/?| da tushirish mumkin.
Reaktiv va aktiv qarshilik (statik) momentidagi rejimlaming
bir-biridan farqi reaktiv qarshilik momenti bo‘lganda tormozlash
jarayoni yuritmani to‘la to‘xtagunicha amalga oshiriladi. Aktiv
qarshilik momenti bo‘lganda esa, o‘matilgan harakat tezligi
a/q
gacha amalga oshiriladi. Shuning uchun mexanizmni to‘la to‘x-
tatish uchun elektrodinamik tormozlash oxirida maxsus tormoz
lash qurilmasini qo‘llab mexanik tormozlashga o‘tiladi.
Teskari. ulab tormozlash. Teskari ulash rejimi deb dvigatel
yakori kinetik yoki potensial energiya zaxirasi bilan aniqlanadigan
momentlar ta’siri ostida (elektromagnit moment ta’siriga nisbatan)
teskari tomonga aylanishga aytiladi.
Agar teskari ulanish rejimi kichik qarshilik
Rtr
ulangan holda
amalga oshirilsa va yangi mexanik tavsif 4-nuqtadan o‘tadigan
nur bo‘lsa, u holda (teskari ulanib) tormozlash rejimi J-nuqtada
tugamaydi. Dvigatel reverslanib б-nuqta koordinatalari bilan
aniqlanadigan dvigatel rejimiga o ‘tib ketishi mumkin (2.9-rasm).
Reversning oldini olish uchun mexanik tavsifda dvigatel
5-
nuqtaga yetganda uni tarmoqdan uzib, mexanik tormozlash usuli
qo'llanadi.
Aktiv qarshilik momenti bo‘lgan teskari ulab tormozlash
rejimi yakor zanjiriga katta
R
qarshilik kiritish bilan amalga
oshirilib, bu holda yakordagi qutblar o‘rni almashtirilmaydi (
2
.
10
-
rasm).
|
