“Yashil iqtisodiyot sari: nazariy va amaliy yondashuvlar tahlili”
mavzusidagi xalqaro ilmiy-amaliy anjuman
354
holatini ifodalaydi. Real YAIM hajmining oʻzgarishi mamlakat iqtisodiyoti holati
va dinamikasi toʻgʻrisida maʼlumot bersada, iqtisodiy Oʻsishni toʻliq aks ettirmaydi.
Mamlakat aholisining Oʻsish surʼati 3% ni, real YAIM ning Oʻsish surʼati ham 3%
ni tashkil etdi. Bunday holatda, garchi YAIM hajmi oʻsgan boʻlsada, kishilarning
daromadlari oʻzgarmay qoladi. Shu sababli iqtisodiy Oʻsishni toʻlaroq aks ettirish
uchun boshqa bir koʻrsatkich — aholi jon boshiga ishlab chiqarilgan real YAIMning
oʻzgarishi qoʻllaniladi.Real YAIM hajmining oʻzgarishi umuman mamlakat
iqtisodiyotining muayyan davr oraligʻidagi rivojlanishini ifodalasa, aholi jon
boshiga toʻgʻri keladigan real YAIM hajmining oʻzgarishi iqtisodiy rivojlanishga
kishilar turmush darajasi orqali baho berishga xizmat qiladi.Mamlakat iqtisodiyotida
yaratilgan YAIM ishlab chiqarish omillari — yer, kapital va mehnat resurslarining
oʻzaro taʼsirida shakllanadi.
1-rasm. Iqtisodiyot va moliya vazirligi (Daryo.uz web sayti)
Yuqoridag diagrammada O`zbekistoning Yalpi ichki mahsulotni o`sishini
ko`rishimiz mumkin va bundan tashqari kelajakga qo`yilgan maqsadlar va uni qay
darajaga yetkazish to`grisida ma`lumotlar keltirib o`tilgan.
“Yashil iqtisodiyot sari: nazariy va amaliy yondashuvlar tahlili”
mavzusidagi xalqaro ilmiy-amaliy anjuman
355
2-rasm. Iqtisodiyot va Moliya vazirligi.(Daryo.uz web sayti)
Milliy boylikni hisoblashda kishilik jamiyati hayoti va taraqqiyotining moddiy
asosi, birinchi, navbatda, moddiy tabiat ekanligini unutmagan holda, eng avvalo
tabiiy boyliklar — yer, yer osti boyliklari, suvlar, oʻrmonlar va boshqalar aniq va
toʻgʻri hisobga olinishi lozim. Soʻngra ular vositasida inson mehnati bilan ishlab
chiqarilgan va jamgʻarilgan moddiy boyliklar toʻla-toʻkis hisobga kiritilishi kerak:
1) moddiy ishlab chiqarish sohasidagi moddiy fondlar; asosiy fondlar; moddiy
aylanma vositalar; ularning rezervlari; 2) noishlab chiqarish sohasidagi moddiy
fondlar; asosiy fondlar, shu jumladan, turar joy fondi; boshqa moddiy boyliklar; 3)
aholi uy-roʻzgʻor xoʻjaligidagi uzoq muddatli foydalaniladigan moddiy neʼmatlar;
4) turli xil rezerv fondlar. Bu fondlarni yana ikki fondga boʻlish mumkin: 1) unumli
(ishlab chiqarish) fondlari; 2) bevosita isteʼmolbop fondlar. Milliy boylikni
mulkchilik shakllari boʻyicha tasniflashning ahamiyati katta. Shu bilan birga tabiiy
boyliklarning va ishlab chiqariladigan, jamgʻarilgan boyliklarning har bir muayyan
davrda kimlar egaligida va foydalanishida ekanligini hisobga olish ham muhim.
Mamlakat, jamiyat Milliy boylikgi uning faqat moddiy boyligidangina iborat emas.
Uning maʼnaviymadaniy va boshqa unsurlari ham bor. Mamlakat aholisi, uning
mehnatga qobilliligi, akliy va jismoniy qobiliyatlari, xilma-xil koʻnikmalari aslida,
insoniy nuqtai nazardan har qanday jamiyatning asosiy boyligidir. Shu sababli
hozirgi davrda barcha mamlakatlar oʻz aholisini, uning maʼnaviyatini va
madaniyatini saqlash va rivojlantirishga harakat qiladi; barcha moddiy (tabiiy va
ishlab chiqarilgan) neʼmatlar, maʼnaviy neʼmatlar (ilm, fan, madaniyat, sanʼat
boyliklari va boshqalar) insonga, kishilarga xizmat qilishi lozim. Iqtisodiy
adabiyotlarda insonning ish kuchini, akliy va jismoniy qobiliyatlarini "insoniy
kapital" deb atash ham bor.
|
