|
Neyronlarning morfofunksional tashkil b
|
| bet | 30/190 | | Sana | 06.01.2024 | | Hajmi | 4,48 Mb. | | #130993 |
Bog'liq Yosh fiziologiyasi va gigienasiNeyronlarning morfofunksional tashkil bo’lishini yoshga oid o’zgarishi. Nerv hujayralarining embrional rivojlanishining dastlabki bosqichlarida ular uchun xarakterli bo’lgan belgi uncha ko’p bo’lmagan sitoplazma bilan o’rama katta yadroning mavjudligidir. Rivojlanish jarayonida yadroning nisbiy hajmi kichrayadi. Embrional rivojlanishning 3-oyida aksonlarning o’sishi boshlanadi. Dendritlardagi tikanlar odatda tug’ilishdan keyin rivojlanadi.
Miyelin po’stlog’ining o’sishi nerv tolalari bo’ylab qo’zg’alishni o’tkazish tezligini oshiradi va buning natijasi singari neyronlarni qo’zg’aluvchanligi ham oshadi.
Miyelinlashish jarayoni hammadan oldin, periferik nervlarda, so’ngra orqa miya tolalari, bosh miyaning dastak qismi, miyacha nervlari shunday holatga uchrasa, eng oxirida bosh miya katta yarim sharlari tolalari uchraydi. Harakat nerv tolalari bola tug’ilgan paytdayoq miyelin po’stlogi bilan qoplangan bo’ladi. 3 yoshga kelib barcha nerv tolalarining miyelinlashuvi tamom bo’lsada, miyelin po’stlog’i va silindr o’qining o’sishi 3 yoshdan keyin ham davom etadi.
Nerv. Ustidan biriktiruvchi to’qimali po’stloq bilan qoplangan nerv tolalarining yig’indisi nerv deb ataladi. Agarda nerv tolalarining tarkibida markaziy asab tizimidan innervasiya qilinadigan organik qo’zg’alishni o’tkazuvchi nerv tolalari yig’ilgan bo’lsa bunday nervlar markazdan qochuvchi yoki efferent tolalar deb ataladi.
Yana sezuvchi nerv tolalaridan iborat bo’lgan nervlar ham bo’lib, ular bo’ylab qo’zg’alish markaziy asab tizimiga qarab tarqaladi. Bunday nervlar markazga intiluvchi yoki afferent nervlar deb ataladi.
Ko’pchilik nervlar aralash nervlar bo’lib ularning tarkibiga ham markazga intiluvchi ham markazdan qochuvchi nervlar kiradi.
Ta’sirlanuvchanlik. Ta’sirlanuvchanlik deb ta’sirotchilar ta’sirida tirik tizimlarning fiziologik tinchlik holatidan faoliyat holatiga o’tishiga aytiladi. Bu paytda u yoki bu ish bajariladi, harakat yuz beradi, turli kimyoviy moddalar birikmalar hosil bo’ladi.
Ta’sirotchilar tabiatiga ko’ra fizik (harorat, bosim, yorug’lik, tovush) fizik-kimyoviy (osmotik bosimni muhitni faol reaksiyasini elektrolit tarkibini, kolloidli holatni) o’zgarishi va kimyoviy (ximiyaviy moddalar, oziqa, moddalar almashinuvini maxsulotlari va h.z) ta’sirotchilarga farqlanadi.
Hujayralarning tabiiy qo’zg’atuvchilari bo’lib, ularning faoliyatini chaqiruvchi nerv impulslari hisoblanadi.
|
| |
