Yuqori kuchlanish texnikasi




Download 6,12 Mb.
Pdf ko'rish
bet110/152
Sana21.02.2024
Hajmi6,12 Mb.
#160215
1   ...   106   107   108   109   110   111   112   113   ...   152
Bog'liq
YUQORI KUCHLANISH TEXNIKASI

t
x
F



va 
)
(
t
x
F



larning har biri berilgan lahza 
uchun fazoviy koordinalar – 
)
(
t
x


va 
)
(
t
x


larning funktsiyasi hisoblanadi.
Ushbu ifodalarni vaqtning funktsiyasi ko’rinishida ham yozish mumkin.
Ko’z oldimizga keltiraylikki elektr uzatish liniyasi bo’ylab to’g’ri yo’nalishda 
tarqalayotgan 

U
kuchlanish to’lqinnini yozib olish uchun liniyaning X
1
va X
2
nuqtalariga ostsilograf ulaymiz. Ikkala nuqtada ostsilograf 
)
(t
f


to’lqinni yozib 
oladi (Bu yerda 
t

- to’lqinning boshlanishi X nuqtaga kelgan lahzadan boshlab 
hisoblangan vaqt). Ma’lumki, 





t
t
bo’lib, Bu yerda 
t
X=0 nuqtada 
jarayonning boshlanishida hisoblanadigan vaqt, 

- to’lqinning tezligi. Shunday 
qilib, to’g’ri va teskari to’lqinlar quyidagicha yozib olinadi.
)
t
(
f
)
'
t
(
f






;
)
(
)]
(
[










t
f
t
f
.
To’lqinning vaqt funktsiyasi ko’rinishidagi tasviridan fazoviy koordinatalar 
funktsiyasi tasviriga o’tish uchun argumentni to’lqin tezligiga ko’paytirish lozim.
Yuqorida keltirilgan (7.18) formulaga ko’ra tokning va kuchlanishning to’g’ri 
hamda teskari yo’nalishdagi to’lqinlari quyidagicha bog’lanishda bo’ladi: 




U
i
va 




U
i
.
(7.19) 
O’tkazgichlari parchalanmagan HEUL uchun to’lqin qarshiligi quyidagicha 
aniqlanadi: 

274 
r
h
lg
r
h
ln
C
L
2
138
2
60
0
0




,
(7.20) 
bu yerda h- o’tkazgichning erga nisbatan o’rtacha osilish balandligi; r- 
o’tkazgichning radiusi.
O’tkazgichlari parchalangan elektr uzatish liniyasi uchun o’tkazgichning 
ekvivalent radiusi to’plamdagi simlar radiusiga bog’liq xolda quyidagi formula 
yordamida aniqlanadi: 
n
n
k
n
Э
n
k
Sin
n
Sin
a
r
r







1
1
1
0
)
(
.
(7.21) 
Havo elektr uzatish liniyalari uchun to’lqin qarshiligining qiymati odatda 
juda tor oraliqda o’zgarib, o’tkazgichlari parchalangan liniyalar uchun 350–400 
Om, o’tkazgichlari parchalanmagan liniyalar uchun esa, 450 - 550 Om ni tashkil 
etadi.
0
0
C
L


va 
0
0
1
C
L


ekanligini e’tiborga olib, 
l
uzunlikdagi liniyaning 
induktivligi va sig’imini quyidagicha aniqlash mumkin: 












l
l
C
C
l
l
L
L


1
0
0
.
(7.22) 
To’lqin qarshiligi 

bo’lgan liniya bo’ylab harakatlanayotgan to’g’ri 
elektromagnit to’lqinlari 


i
,
u
, to’la qarshiligi 


bo’lgan yuklama ulangan 
tugunga etib keladi. Bu tugunga tushgan


i
,
u
larning ta’siri oqibatida to’lqinning 
bir qismi tugunda sinib qo’shni bo’lakka o’tsa, qolgan qismini esa tugundan 
qaytishi natijasida tok va kuchlanish orasidagi munosobat buziladi (7.5- rasm):




U
U
U
;





U
U
i
;




U
i
U
2
. 

275 
7.5- rasm. Tugunda sinayotgan to’lqinni hisoblash uchun sxema. 
Ixtiyoriy tugunga to’lqinning tushishida tugundagi kuchlanishni aniq-lash 
uchun qo’llaniladigan sxema 7.6- rasmda keltirilgan. Undagi manbaning EYUKsi 
tushayotgan to’lqin amplitudasining ikkilangan qiymatiga va ichki qarshiligi Z 
to’lqin tarqalib kelayot liniyaning to’lqin qarshiligiga teng. Bu manbaning 
qisqichlariga tugundagi elementlar, uzun liniya o’rniga ularning to’lqin qarshiligi 
ulanadi. Bu tushuncha tugunga ulangan liniya juda uzun liniya bo’lganda yoki 
tugunga keluvchi to’lqin liniyaning oxiridan kelayotgan to’lqin kelguniga qadar 
o’tib bo’lgan holatdagina o’rinli bo’ladi. Amalda esa, ko’pgina hollarda ancha 
qisqa liniyalar uchraydi va shu sababli liniyaning har ikkala oxiridan qaytgan 
to’lqinlarning o’zaro bir-biri bilan ustma–ust tushishini hisobga olinishimiz kerak.
7.6- rasm. Liniyada singan to’lqinning amplimtudasini aniqlash uchun foydalaniluvchi 
almashtirish sxemasi: Z(r) – tugunning ekvivalent qarshiligining operator ko’rinishida 
ifodalanishi. 

Download 6,12 Mb.
1   ...   106   107   108   109   110   111   112   113   ...   152




Download 6,12 Mb.
Pdf ko'rish