Yuqori kuchlanish texnikasi

285 
7. 5 Havo elektr uzatish liniyasining yashin ta’sirida o’chirilishini 
hisoblash 
Yashinga qarshi himoya elektr uzatish liniyasi o’tayotgan xududda
yashinning intensivligi, liniya trassasining relьefi hamda xudud tuprog’ining 
geologik va mineralogik strukturasi bilan aniqlanadi. Agar xududda bir yil 
davomidagi yashinli kunlar soni 5 kundan kam bo’lsa, HEULda yashindan himoya 
qo’llanilmaydi.
Metal (temir – beton) tayanchlarda bajarilgan liniyalarda yashindan 
muhofoza qilishning qulay yo’li bitta yoki ikkita himoya trosini qo’llash 
hisoblanadi. Himoya trosi o’rnatilmagan liniyalarning himoyalanish sathi past 
bo’lib, ularga yashinning urilishi tez–tez uchraydi. 
Hozirgi vaqtda iqtisodiy nuqtai nazardan qabul qilib bo’ladigan tadbirlarni 
qo’llash asosida xech qachon uchirilishga uchramaydigan absolyut yashinbardosh 
elektr uzatishni yaratib bo’lmaydi. SHu sababli yashindan muhofaza qilishning 
asosiy maqsadi yashindan shikastlanishni butunlay bartaraf etmasdan, uni ma’lum 
bir chegaragacha kamaytirish hisoblanadi. Shu munosobat bilan atmosfera 
o’takuchlanishini tahlil qilishda bunday o’takuchlanishining maksimal 
amplitudasini emas, balki bir yilda liniyaning impuls elektr mustahkamligidan 
yuqori bo’lgan kuchlanishning yuzaga kelishlar sonini aniqlash masalasi muhim 
hisoblanadi. Bunday o’chirishlar soni bir yilda liniyaga uriladigan yashin 
razryadiga bog’liq. 
Agar elektr uzatish liniyasining o’rtadagi faza o’tkazgichi yoki himoya 
trosining o’rtacha osilish balandligi 
h
bo’lsa, u vaqtda erning sirti bo’ylab
h
6
kenglikdagi va liniyaning uzunligi bo’yicha yashinni o’ziga qabul qiladi. Ikkinchi 
tomondan har bir yashinli kunda er sirtining har bir 1 km
2
maydonida taxminan 
0,1–0,15 marta yashining razryadlanishi sodir bo’ladi deb qabul qilganimizda 
elektr 
uzatish 
liniyasining 
l
uzunligida 
yashinning 
ta’siridagi 
razryadlanishlarlarning o’rtacha soni quyidagicha aniqlanadi:
kun
r
'
o
ln
h
)
,
,
(
N
3
10
9
0
6
0




,
(7.31a) 

286 
bu yerda 
kun
n
- bir yildagi yashinli kunlar soni. 
Liniyadagi yashining razryadlanishi har xil intensivlikka ega bo’lishi 
mumkin. U birinchi navbatda yashin tokining amplitudasi va uning vaqt bo’yicha 
o’sishi (qiyaliq koeffitsienti - a) bilan aniqlanadi. SHu sababli, liniya 
izolyatsiyasiga ta’sir etayotgan kuchlanish yashin razryadining ikkita parametriga 
– yashin tokining amplitudasi (
 
Ya
I
) va tok impulsining qiyaliq koeffitsienti (a) ga 
bog’liq. Bu ikki parametrning ma’lum munosabatida izolyatsiyaga ta’sir etayotgan 
kuchlanish liniyaning impuls mustahkamligidan oshib ketib, uning qoplanishiga 
olib keladi. Biroq har qanday razryad ham izolyatsiyaning qoplanishiga olib 
kelavermaydi. SHunda liniya izolyatsiyasining qoplanish ehtimolini 
Qop

belgilab, 
uni hisobga olganimizda qoplanishlar soni quyidagi formula yordamida 
aniqlanadi: 
3
10
9
0




Download 6,12 Mb.