265
7.2. Yashinning elektr uzatish liniyasi elementlariga urilishidan hosil
bo’luvchi o’takuchlanishlar
Agar yashinning zaminlangan elektr uzatish lingiyasining tayanchiga
urulishini qaraydigan bo’lsak,
tayanch va qarshiligi R
i
bo’lgan zaminlash
o’tkazgichi orqali
I
Ya
yashin toki oqayotganda tayanchning
zaminlangan joyidagi
kuchlanish quyidagicha aniqlanadi:
U
tayanch
= I
Ya
R
i
.
(7.8)
Shikastlangan tayanchning o’tkazgichidagi maksimal potentsial quyidagi
ifoda bo’yicha aniqlanadi:
U = ah
o’t
,
bu yerda
a -tok to’lqinning yassilanish koeffitsienti;
h
o’t
- o’tkazgich osilishining
o’rtacha balandligi.
Shikastlangan tayanchning izolyatsiyasiga ta’sir
etuvchi kuchlanishlar
U
tayanch
va
U lar har xil qutbli bo’lganligi sababli ularning ayirmasi quyidagicha
aniqlanadi:
U
iz
= U
tayanch
+
U = I
Ya
R
i
+ ah
o’t
.
(7.9)
Agar izolyatsiyadagi kuchlanish razryadlanish kuchlanishining 50%
qismidan katta bo’lsa, izolyatsiyaning qoplanishi sodir bo’ladi.
Bu turdagi
potentsialning oshishidan sodir bo’ladigan qoplanishga teskari qoplanish deyiladi.
Himoyalash trosi orqali oqayotgan tokning o’tkazgichlarda induktsiyalagan
kuchlanishi (manfiy qutbli):
tayanch
ind
ΚU
U
,
(7.10)
bu yerda
K- trosning o’tkazgich bilan bog’lanish koeffitsienti deyiladi. Bu holda
kuchlanish:
U = U(1-K) = ah
o’t
(1-K).
Demak, himoyalash trosi mavjud bo’lgan HEULdagi kuchlanish quyidagi
formula bo’yicha topiladi:
U
iz
= (I
tayanch
R
i
+ ah
o’t
)(1-K).
(7.11)
266
Tayanchining balandligi 20-25 m gacha bo’lgan
HEUL uchun
ah
o’t
(1-K)-U
tayanch
K= 0 deb qabul qilish mumkin. Bunda
U
iz
= I
tayanch
R
i
.
Himoyalash trosi bo’lmagan HEULda yashinning bevosita urulishidan
shikastlangan o’tkazgichning ikkala yo’nalishi bo’ylab
yashin tokining
tarqalishidan paydo bo’ladigan o’takuchlanish to’lqini quyidagiga teng:
2
toj
