• 5-§. Uchburchaklar va ularni yasash 1-misol. B erilgan ABC
  • 3.14-shakl. 2-misol.
  • ‘z b e k ist 0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi




    Download 13,35 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet41/237
    Sana11.12.2023
    Hajmi13,35 Mb.
    #116299
    1   ...   37   38   39   40   41   42   43   44   ...   237
    Bog'liq
    Chizmachilik.I.Raxmonov. 2016

    4 - misol. 
    B erilgan 
    ABC  
    burchakka (3 .1 2 -shakl, 
    a) 
    teng b o ‘lgan bur­
    chak yasalsin.
    Yechish.
    Ixtiyoriy tanlab olingan 
    A, 
    nuqtadan berilgan burchakning 
    biror tom oniga, m asalan, 
    A C  
    tom oniga 
    parallel qilib 
    A :C, 
    chiziq 
    o ‘tkaziladi. K eyin ixtiyoriy 
    R 
    radius bilan ham
    A 
    nuqtadan (3 .1 2 -shakl, 
    a), 
    ham
    A, 
    nuqtadan (3 .1 2 -shakl, 
    b
    ) yoylar chiziladi. B u yoylar burchak 
    tom onlarining, tegishli ravishda, M v a
     
    ham da 
    M, 
    va 
    N, 
    nuqtalam i aniq- 
    laydi. 
    A, 
    nuqta 
    N, 
    nuqta bilan birlashtirilsa, 
    BjAjC, 
    burchak hosil b o ia d i. 
    Bu yerda 
    B
    j
    A
    j
    C ^BAC .
    Bu m isolning am alda tatbiq qilinishi 3 .1 2 -shakl, 
    d
    va 
    e
    da ko'rsatilgan.
    5-§. Uchburchaklar va ularni yasash
    1-misol. 
    B erilgan 
    ABC 
    uchburchakka teng va o 'x sh a sh uchburchak 
    yasalsin (3 .1 3 -shakl).
    Yechish.
    Ixtiyoriy biror 
    К
    nuqtani tanlab olib, undan 3 .1 3 -shakl, 
    a 
    da 
    berilgan uchburchakning biror tom oniga, m asalan, 
    A C  
    tom oniga parallel 
    qilib to ‘g ‘ri chiziq o ‘tkaziladi ham da unga 
    AC  
    ning kattaligi o ic h a b
    qo'yiladi: 
    KN=AC. 
    K eyin 
     
    nuqtadan uchburchakning 
    BC  
    tom oniga teng 
    b o 'lg a n
    RBC 
    da yoy chiziladi. Shunigdek, 
    К
    nuqtadan radiusi uchbur­
    chakning 
    AB  
    tom oniga teng b o ig a n
    RAB 
    yoy chiziladi va 
    M
    nuqta aniq­
    lanadi. 
    M
    nuqta 
    K \ a N  
    nuqtalar bilan tutashtirilsa, 
    KM N  
    uchburchak ho ­
    sil b o 'lad i. Bu uchburchak berilgan uchburchakni ifodalaydi, y a ’ni 
    KMN=ABC 
    (3 .1 3 -shakl, 
    b).
    77


    a) 
    b)
    3.14-shakl.
    2-misol. 
    B erilgan k o ‘pburchak 
    ABCDE
    (3.14- shakl, ikkinchi k o ‘pburchak yasalsin.
    Yechish.
    Bu m asala triangulatsiya usulida yechiladi. Ikkinchi k o ‘p- 
    burchakni yasash uchun berilgan ko'pburchakni bir qancha uchburchak- 
    ka b o ‘lib chiqam iz. Bu jarayon triangulatsiya (uchburchaklantirish) usuli 
    deb atalad i.
    B erilgan uchburchakning 
    В
    uchi k o ‘pburchakning 
    DE
    uchlari bilan 
    tutashtirilsa, y a ’ni diagonallar o'tkazilsa, berilgan k o ‘pburchakda uchta 
    uchburchak hosil b o ‘ladi. Bu uchburchaklam i oddiy, y a ’ni 3 .1 3 -shaklda 
    q o ‘llanilgan usul bilan yasash m um kin (3.1 4-shak l, 
    b).
    B uning uchun:
    1. 
    AE=A,E
    , kesm ani 
    A,E,\\AE
    qilib chizam iz va uni asos qilib olib, 
    A B ^A jB ^R
    radius bilan 
    A,
    uchidan yoy chizam iz: 
    B E ^B jE ^R ,
    radiusi 
    bilan 
    E ,
    uchidan yoy chizam iz, bu yoylar kesishib, birinchi uchburchak­
    ning 
    В !
    uchini beradi va 
    B,
    ni 
    A,
    va 
    E,
    bilan tutashtirsak, 
    A lB1Et =ABE 
    hosil b o ‘ladi.
    2. Ikkinchi uchburchakni yasash uchun 
    B,E,
    ni asos qilib olam iz va 
    birinchi uchburchakda k o ‘rsatilgan y o ‘l bilan 
    В,E,D,=BED
    ni yasaym iz.
    3. U chinchi uchburchakni 
    asosga quram iz va 
    A B ,D IC,=ABDC 
    ni hosil qilam iz. Shunday qilib, uchta uchburchak yasalgandan s o ‘ng biz- 
    da berilgan beshburchakka teng b o 'lg an beshburchak 
    hosil 
    b o ‘ladi. Bu usuldan k o 'p ro q piram ida va konus sirtlarini tekislik ustida 
    yoyishda foydalaniladi.

    Download 13,35 Mb.
    1   ...   37   38   39   40   41   42   43   44   ...   237




    Download 13,35 Mb.
    Pdf ko'rish

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



    ‘z b e k ist 0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

    Download 13,35 Mb.
    Pdf ko'rish