|
‘z b e k ist 0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi
Pdf ko'rish
|
| bet | 70/237 | | Sana | 11.12.2023 | | Hajmi | 13,35 Mb. | | #116299 |
Bog'liq Chizmachilik.I.Raxmonov. 2016Sikloida.
Sikloida (yunoncha «kukloides» - «doirasim on» so ‘zidan
olingan) yassi chiziq. Sikloida tekislikda biror to 'g 'r i chiziq b o ‘ylab sir-
panm ay g ‘ildirayotgan aylana
P
nuqtasining chizgan egri ch izig ‘idir. Bu
egri chiziq tekis, ochiq va ravon egri chiziqdir (3 .5 8 -shakl). Bu yerda
aylana sikloidaning yasovchisi, to ‘g ‘ri chiziq esa y o 'naltiru vchisi dey
iladi. Sikloidani chizuvchi nuqta m urakkab harakat qiladi: bir tom ondan,
uning tezligi yasovchining barcha boshqa nuqtalari singari g ‘ildirash
y o ‘nalishiga mos tashkil etuvchiga ega, ikkinchi tom ondan, tezligi ayla
na urinm asi b o 'y la b y o ‘nalgan tashkil etuvchiga ham ega, chunki ayla
naning boshqa nuqtalari bilan uning m arkazi atrofida tekis aylanadi.
Bunga poyezd vagonlari g ‘ildiragining tem iry o ‘l ustidagi harakatini m i
sol sifatida keltirsa bo'ladi.
Sikloidani yasash usulini quyidagi m isolda k o ‘rib chiqam iz.
Misol.
Yasovchi aylana diam etrining qiym ati
d
berilgan (3 .5 8 -shakl).
Bu aylananing y o ‘naltiruvchi to ‘g ‘ri chiziq
Ox
dagi
A
nuqtasi chizgan
sikloidada yasab k o ‘rsatilsin.
Yechish. A
nuqtadan y o'naltiru vchi
Ox
to ‘g ‘ri chiziq b o ‘yicha b eril
gan aylananing uzunligi, y a ’ni
nd
ni o 'lch a b q o'yam iz. S o 'n g ra bu uzun-
likni teng bo'laklarga, m asalan, teng sakkizga b o ‘lamiz. Shuningdek, y a
sovchi aylanani ham shuncha teng b o ‘laklarga b o 'lam iz ( /,
2, 3,...
nuqta
lar).
Ox
da hosil qilingan /,,
2,, 3,,
... nuqtalardan unga perpendikular va
aylana m arkazidan
Ox
ga parallel b o 'lg an to 'g 'r i chiziqlar chizam iz
ham da u lam ing kesishgan
O,, 0
2,
0 },
...,
O,
nuqtalarini aniqlaym iz. Endi
aylanadagi
1, 2, 3
.......
8
nuqtalardan
Ox
ga parallel to ‘g ‘ri chiziqlar
o'tkaziladi va
On 0 2, 0 3,
...,
Os
m arkazlardan
d/2
radius bilan aylanalar
114
chiziladi. Bu to ‘g ‘ri chiziqlar hamda aylanalar tegishlicha o ‘zaro kesi
shib, /, //,
III, ..., VIII nuqtalami beradi. Bu nuqtalar A nuqtaning harakat
davridagi, ya’ni yasovchisi aylanani y o ‘naltiruvchi to‘g ‘ri chiziq bo‘yicha
bir marta yumalashi vaqtida ishg‘ol qilingan vaziyatlarini ifodalaydi.
Ag nuqta A nuqtaning shu vaqt ichida Ox bilan qaytadan uchrashgan vazi-
yatini ifodalaydi.
Agar topilgan nuqtalar lekalo yordamida o ‘zaro silliq birlashtirilsa,
ochiq ravon egri chiziq, y a’ni sikloida hosil bo‘ladi.
|
| |
