Darsga qo‘yiladigan zamonaviy tarbiyaviy talablar
: O‘quvchilarda mustaqil
fikr yuritishni, eng yaxshi axloqiy sifatlarni, olgan bilimini hayot bilan bog‘lay olishni,
Vatanni uning tarixi, madaniyati, urf – odatlarini, eng asosiysi, insonni hurmat qilishni,
ilmiy dunyoqarashni, iqtisodiy, huquqiy, ekologik madaniyatni tarkib toptirishni
tarbiyalash kerak.
Darsga qo‘yiladigan psixologik talablar:
O‘quvchilarning individual-
psixologik xususiyatlarini bilgan holda ularda xotira, ongli idrok etishni, mustahkam
irodani, tasavvur qila olishni, o‘quvchilarda davlat ta’lim standartlari qo‘ygan talablarni
ular yoshiga mosligini hisobga olishni ta’minlashdan iboratdir.
Darsga qo‘yiladigan gigienik talablar:
Sinfdagi havo harorati, yorug‘lik
miqdori, uning tozaligi, estetik did bilan jihozlanishi o‘quvchilarga beriladigan
topshiriqlarning ular yoshiga mosligini hisobga olish kabilarga rioya qilish shart.
Zamonaviy darsga qo‘yilgan didaktik talablar:
Darsning ta’limiy-tarbiyaviy
maqsadini aniqlash, dars mavzusini qiziqarli, ilmiy faktlar bilan belgilash, dars
mavzusining mohiyatini o‘quvchilarning o‘zi mustaqil fikrlab o‘zlashtirishga erishish,
darsda barcha o‘quvchilarning faol ishtirokini ta’minlash, o‘quv materiallarini
o‘quvchilar tomonidan sodda tarzda qabul qilishga, hayot bilan chambarchas
57
bog‘lashga erishish, mavzu mazmuniga mos ta’lim metodlarini tanlash va ulardan
ko‘proq o‘quvchilarning foydalanishiga erishish, mavzu mazmuniga mos ta’lim
metodlarini tanlash.
3
Bu metodlar asosan qisman izlanish hamda izlanish darajasiga
bo‘lishi zarur. O‘quvchilarning bilim manbalari bilan mustaqil ishlashga o‘rgatib
boorish, O‘quvchilarning dars mazmuniga mos ravishda milliy istiqlol mafkurasi, o‘z
tarixi, tili, urf – odatlari hamda boy madaniyatimiz bilan faxrlanishga o‘rgatish, dars
mavzusini boshqa o‘quv fanlari bilan asoslanib o‘rganish, dars mavzusini
o‘lkashunoslik tamoyiliga bog‘liqligini ta’minlash, o‘quvchilarda dars mavzusiga mos
ravishda iqtisodiy, huquqiy, ekologik madaniyatni tarkib toptirish, darsda davlat ta’lim
standartlariga o‘quvchilarning bilim, ko‘nikma va malakalariga qo‘yilgan talablarni
to‘liq bajarishga erishish, o‘quvchilar o‘zlashtirgan bilim sifatini xolisona
baholanishiga erishish.
Dars ta’lim jarayonining yaxlitligi nuqtayi nazaridan ta’limning asosiy tashkiliy
usuli hisoblanadi. Unda sinf-dars tizimining xususiyatlari aks etadi, unda o‘quvchilarni
ommaviy qamrab olish, tashkiliy tartib va o‘quv ishlarining muntazamligi ta’minlanadi.
Dars iqtisodiy jihatdan foydalidir. O‘quvchilar hamda sinf jamoasining individual
xususiyatlarini bilishi o‘qituvchi uchun har bir o‘quvchi faoliyatiga rag‘batlantiruvchi
ta’sir ko‘rsatishga imkon beradi. Dars doirasida ommaviy, guruhli va individual ta’lim
shakllarini birlashtirish imkoniyati uning rad etib bo‘lmaydigan ustunligi hisoblanadi.
Dars bevosita o‘qituvchi rahbarligida aniq belgilangan vaqt davomida muayyan
o‘quvchilar guruhi bilan olib boriladigan ta’lim jarayonining asosiy shakli sanaladi.
Darsda har bir o‘quvchi xususiyatlarini hisobga olish, barcha o‘quvchilarning
mashg‘ulot jarayonida o‘rganilayotgan fan asoslarini egallab olishlari, ularning idrok
etish qobiliyatlari va ma’naviy-axloqiy sifatlarini tarbiyalash hamda rivojlantirish
uchun qulay sharoitlarni yaratiladi.
Darsning tuzilishi oddiy va ancha murakkab bo‘lishi mumkin. Bu o‘quv
materialining mazmuni, darsning didaktik maqsadi, o‘quvchilar va jamoa sifatida
sinfning xususiyatlariga bog‘liq.
3
www.edu.uz
. Zamonaviy dars.
58
Boshlang‘ich sinflarda o‘quvchilar yoshlarini hisobga olib o‘quv ishlari turli
xillaridan foydalanishga, yangi bilimlarni berishni avval ilgari o‘rganilganni
mustahkamlash, takrorlash bilan birga olib borishga to‘g‘ri keladi. Hatto tekshirish
darslari ham bu yerda ko‘pincha ishlar boshqa turlarini o‘z ichiga oladi: materialni
og‘zaki yetkazish. qiziharli hikoyani o‘qish. Darsning aynan mana shu turi aralash
(kombinatsiyalashgan), yoki murakkab tuzilishli deb ataladi. Kombinatsiyalashgan
darsning taxminiy tuzilishi:uy vazifalarini tekshirish va o‘quvchilar bilan savol-javob,
yangi materialni o‘rganish, o‘zlashtirishini dastlabki tekshirish, mashq misollari
davomida yangi bilimlarini mustahkamlash, ilgari o‘rganilganlarni suhbat ko‘rinishida
takrorlash, o‘quvchilar bilimlarini tekshirish va baholash, uyga vazifa berish.
|
