232
Ta’limda texnologik yondashuv pedagogik jarayonga faol ta’sir etuvchi va uning samaradorligini,
bir butunligini va muvaffaqiyatini belgilab beruvchi omillardan hisoblanadi.
Hozirgi davrda yangi pedagogik texnologiya asosida o‘qitish haqida matbuotda turli-tuman fikrlar
bildirilmokda. Ta’limga yangicha, texnologik yondashish xaqida fikr yuritilishi tasodifiy hol emas. Yangi
pedagogik texnologiya asosida O‘qitishni yo‘lga ko‘yish, ta’lim jarayonini o‘quvchilar uchun tushunarli va
qiziqarli sohalarini yaratish uchun tinimsiz izlanish o‘qituvchining muhim vazifasi bo‘lib qolmokda[1; 7-
b]. Shunday qilish kerakki, o‘quvchilar pedagogik jarayonning faol sub’ektlariga aylansinlar. Barcha ta’lim
turlari kabi jismoniy tarbiya darslarida ham pedagogik texnologiyalarni qo‘llash muhim ahamiyatga egadir.
Chunki jismoniy tarbiya darslari o‘quvchilarning nafaqat jismoniy, balki aqliy rivojlanishini ta’minlaydi,
o‘quvchilarni faollashtirish, Mustaqil ishlashga o‘rgatish, ta’limning keyingi bosqichlarida
o‘quvchilarning ta’lim jarayonining faol sub’ektlariga aylanishlarida muhim ahamiyat kasb etadi. Lekin
pedagogik adabiyotlarda jismoniy tarbiya darslari ta’lim texnologiyasi masalalariga kam e’tibor berilgan.
Pedagogik texnologiyalarni qo‘llashda jismoniy tarbiya ta’limining o‘ziga xos xususiyatlarini hisobga olish
muhimdir.
Hozirgi kunda ta’lim jarayoniga innovatsion texnologiyalar va interfaol usullarni qo‘llashga qiziqish
tobora keng tus olmokda. Bunday usullarni qo‘llash ta’lim samaradorligi va ta’sirchanligini
oshiradi,
o‘quvchilarda dars mazmunini teran anglash ko‘nikmasini shaqllantiradi.
Innovatsiya ingliz tilidan olingan bo‘lib, yangilik yaratish, yangilik kabi ma’noni anglatadi. Demak,
an’anaviy ta’limdagi kabi bir xil qoidalar asosida emas, balki yangiliklar asosida ta’lim jarayonining
ta’sirchanligini oshirishga qaratilgan ish shaqlidan foydalanish innovatsiya demakdir. Ta’limda pedagogik
texnologiyalarga asoslanish va innovatsiyaga intilish, o‘quvchilarni faollashtirishga
qaratilgan turli
interfaol uslublardan foydalanish ta’lim maqsadini samarali amalga oshirishga yordam beradi. Bu
texnologiyada kommuniqativ usullardan keng foydalaniladi, ularning ayrim asosiy belgilarini ko‘rib
chiqamiz.
Interfaol ta’lim usuli - har bir o‘qituvchi tomonidan mavjud vositalar va o‘z imkoniyatlari darajasida
amalga oshiriladi. Bunda har bir o‘quvchi o‘z motivlari va intellektual darajasiga muvofiq ravishda turli
darajada o‘zlashtiradi[2; 46-b].
233
Interfaol ta’lim texnologiyasi – har bir o‘qituvchi barcha o‘quvchilar ko‘zda tutilgandek
o‘zlashtiradigan mashg‘ulot olib borishni ta’minlaydi. Bunda har bir o‘quvchi intellektual darajasiga ega
holda mashg‘ulotni oldindan ko‘zda tutilgan darajada o‘zlashtiradi [2; 61-b].
Interfaol usullarning barchasida ham o‘qituvchi va o‘quvchi faoliyati o‘rtasidagi hamkorlik,
o‘quvchining ta’lim jarayonidagi faol haraqati ko‘zda tutiladi. Masalan, biror bir mavzuni o‘rgatishda uni
modellashtirish qismida o‘qituvchi o‘quvchilarga modelni namoyish qilish oldida “Aqliy hujum” usulidan
foydalanishi mumkin. Ya’ni o‘quvchilar qo‘yilgan muammoni qanday tushunishlari va ko‘nikmani qanday
egallashlari mumkinligi ulardan so‘ralib, ularning fikrlari umumlashtiriladi. Bunda o‘quvchilar
fikri
mutlaqo tanqid qilinmaydi.
Amaliy boshqaruv qismida o‘qituvchi “Bir-biriga o‘rgatish” usulidan foydalanishi mumkin. Bu usul
darsni yuqori saviyada tashqil etishga imkoniyat yaratib, o‘quvchilrning o‘z faoliyatini tanqidiy nazorat
qilish va xatolarni bartaraf etishga o‘rgatadi. Uni qo‘llash quyidagicha:
Sinf birinchi va ikkinchi hamkor qismlarga bo‘linadi:
Darsni o‘tish usulidan foydalanib birinchi hamkor ikkinchisiga, ikkinchi
hamkor esa birinchisiga
o‘yin qoidasining qismlarini o‘rgatadi. O‘qituvchi xohlovchilarga ta’lim usullari vositasida mashq
qismlarini avval tushuntiradi keyin ko‘rsatadi. O‘quvchilar o‘qituvchi aytgan va ko‘rsatganlarini
takrorlaydi va bajaradi.
O‘qituvchi sinfni nazorat qilish uchun o‘ziga ixtiyoriy 2 nafar hamkorni tanlaydi. O‘qituvchi o‘z
hamkorlariga o‘rganilayotgan mashqni bosqichma-bosqich bajartirib ko‘radi. Tushunmaganlarini tushunib
o‘rganishlariga yordam beradi.
O‘qituvchi sinfdagi hamkorlarga birinchi qismni bir-birlariga o‘rgatishlari va bajarishlarini aytadi.
Ularni haraqatlarini nazorat qilib, kamchiliklarni bartaraf etishga yordamlashadi. Shundan keyingina
navbatdagi bosqichga o‘tiladi. O‘qituvchining hamkorlari esa sinfni nazorat qilishga o‘qituvchiga
yordamlashadi.
Bu ish usuli darsning boshqa qism-larini ham bajarishda davom etadi. Bu o‘quvchilarni bir-biriga
va o‘ziga talabchan bo‘lishga, xatolarni o‘z
vaqtida bartaraf etishga, ishni tanqidiy baholay bilishga
o‘rgatadi.
Tushunchalarni tekshirishda o‘qituvchi turli interfaol usullar (“Bumerang”, “Charxpalak”, “Aql
charxi” va boshqalar)dan foydalanishi mumkin. Masalan, “Charxpalak” usuli. O‘quvchilar guruhlarga
bo‘linadi va ularga topshiriqlar yozilgan varaqa tarqatiladi.
O‘quvchilar topshiriqni bajarganlaridan keyin ularning ishlari guruhdagi boshqa o‘quvchilarga
tarqatiladi. Ular tegishli o‘zgartirishlar kiritganlaridan keyin yana boshqa o‘quvchilarga beriladi va shu
tarzda o‘quvchilarning har birining ishi guruhdagi barcha o‘quvchilar qo‘lidan o‘tadi va oxiri o‘ziga
qayddadi. Har birlari o‘zlari nuqtai nazaridan ishga o‘zgartirishlar kiritishlari mumkin. Keyin o‘qituvchi
to‘g‘ri javobni ko‘rsatadi. Bu usulda o‘quvchilar ijodiy fikrlashga, o‘z fikrlarini erkin bayon etishga va o‘z
kamchiliklarini bilish imkoniyatiga ega bo‘ladi.
ADABIYOTLAR
V. A. Suxomlin, “Innovatsionnыe informatsionno-pedagogicheskiye
texnologii dlya razvitiya
prepodavatelskix kadrov” moskva-2010
M.Kamoldinov, B.Vaxobjonov. Innovatsion pedagogik. Texnologik asoslari Toshkent. "TALQIN"-
2010.
K.D.Yarashev «Jismoniy tarbiya va sportni boshqarish» Abu Ali ibn Sino nashriѐti 2002 y.
Google.com, facebook.com; Minsport.uz, hozir.uz; Library.ziyonet.uz, arxiv.uz;
Refereat.uz, www.uzdenemetr.com; www.aim.uz, ziyonet.com; lex.uz, strategiya.uz;
fayllar.org,,izvestiya.nikolaev.ya, bookash.pro
