230
kelgan o‘quvchilarining savodini tezroq chiqarish, ularni yozishga va o‘qishga, hisob-kitobga tezroq
o‘rgatish uchun yozuv, o‘qish va matematika mashg‘ulotlariga asosiy e’tiborni qaratadilar-da, aksincha,
bolalarning qiziqishi va ehtiyoji ko‘proq seziladigan jismoniy tarbiya, musiqa, mehnat kabi mashg‘ulotlarni
ikkinchi o‘ringa surib qo‘yadilar. Buning natijasida boshlang‘ich sinf o‘quvchisi rivojlanishida ham
jismoniy, ham psixologik nosozliklar vujudga keladi. Bu esa, o‘z navbatida bolaning maktabdan, o‘qishdan
tez bezib qolishiga sabab bo‘ladi. Maktab uning uchun o‘z imkoniyatlarini namoish etadigan, bilish, o‘qish
va o‘rganish
ehtiyojlarini qondiradigan, uni takomillashishga bo‘lgan intilishini qanoatlantiradigan joy
emas, balki uni har tomonlama ezib qo‘yadigan zindonga aylanadi.
Boshlang‘ich sinf o‘quvchisining jismoniy xatti-harakatlarga bo‘lgan ehtiyojining yuqoriligi uning
yosh va fiziologik xususiyatlari bilan asoslanadi. Bu davrda bolaning suyak- muskul tizimi shakllanishda
davom etib, uning organizmida suyaklashish davri kechayotgan bo‘ladi. Ana shu holatning o‘zi uning
jismoniy xatti-harakatlarga bo‘lgan ehtiyojini oshiradi. Ko‘p aqliy mehnat talab etadigan mashg‘ulotlarda
vaqti-vaqti bilan fizkultdaqiqalarni o‘tkazib turishning o‘zigina bolaning yuqorida aytib o‘tilgan
ehtiyojlarini qondirish uchun yetarli hisoblanmaydi. Hatto haftada ikki marta o‘tkaziladigan jismoniy
tarbiya mashg‘ulotlarining o‘zi ham o‘quvchilarda jismoniy ko‘nikmalarni, qolaversa, jismoniy
madaniyatni talab darajasida shakllantirish uchun yetarli emas.
Mutaxassislarning ma’lumotlariga ko‘ra, bugungi kunda boshlang‘ich sinf o‘quvchilarining faqat
9%i - yuqori darajadagi, 57%i – o‘rta darajada, 34%i – past darajadagi jismoniy ko‘rsatgichlarga ega.
T.V.Korneyevaning fikricha, 95,3% boshlang‘ich sinf o‘quvchilari darsdan tashqari paytlarda
jismoniy mashqlar bilan shug‘ullanmaydilar, 87,8 %i esa ertalabki badantarbiyani bajarmaydi, faqat 12%
bolalar ota-onalari bilan faol dam oladilar.
Bu ko‘rsatkichlar, albatta, bizni tashvishga soladi. O‘quvchilarda boshlang‘ich sinfdan, hatto undan
ham oldinroq jismoniy tarbiya bilan muntazam shug‘ullanish ko‘nikmalarini shakllantirish, sog‘lom
turmush tarzini yo‘lga qo‘yish faqat ta’lim muassasalarining emas, balki ta’lim-tarbiya ishi bilan
shug‘ullanadigan barcha ijtimoiy institutlar – oila, maktab, mahalla, ommaviy axborot vositalari, huquq-
targ‘ibot organlarining birgalikdagi bahamjihat faoliyat ko‘rsatishlariga bog‘liqdir.
Ammo barcha ijtimoiy institutlar ishini bolalarda jismoniy madaniyatni
shakllantirishga oid zarur
metodik ko‘rsatmalar va tavsiyalar, zarur bilimlar bilan qurollantiradigan tashkilot – bu ta’lim
muassasalaridir. Ta’lim-tarbiya ishi bilan shug‘ullanadigan mutaxassislarning kasbiy tayyorgarligi va
malakasini yuqori darajada takomillashtirish ham muammoning yechimini topish uchun asosiy shartlardan
biri bo‘lib hisoblanadi. Boshlang‘ich sinf o‘quvchilarida jismoniy ko‘nikmalar va sog‘lom turmush tarzini
shakllantirishning asosiy vositasi bu jismoniy tarbiya mashg‘ulotlaridir.
Xulosa qilib aytganda harakat malakalarini takomillashtirish jarayonida oson tushunarli va
individuallashtirishni ta’minlash bilan birga, o‘rganilgan harakatning qanchalik mustaxkamlanganligiga
qarab musobaqa metodidan oldin
harakat texnikasiga asosan, so‘ngra butun funksional imkoniyatlarini
ko‘rsatib yanada kengroq foydalanish zarur.
ADABIYoTLAR RO‘YXATI
1.
Sh.Qurbonov, A.Qurbonov. Jismoniy mashqlarining fiziologik asoslari. «O‘AJBNT»
Markazi, 2003 y.
2.
Q.Sodiqov, S.X.Atipova. Yosh fiziologiyasi va gigiyena. «Yangi asr avlodi» Toshkent
2009 y.
3.
N.Q.Qosimova. Yosh fiziologiyasi va gigiyenasi. Buxoro 2005 y.
4.
A.Q.Atoyev. Bolalar sportini rivojlantirish. Buxoro-2007 y
5.
M.Raxmatxo‘jayev, B.Safarov. Jismoniy tarbiya o‘qituvchilari, sport maktablarining
rahbar va murabbiylari uchun qo‘llanma. Toshkent 2009 y.
