-16 YOSHLI VOLEYBOLCHILARNING TEZKORLIK KUCH SIFATLARINI




Download 4,42 Mb.
Pdf ko'rish
bet165/170
Sana24.11.2023
Hajmi4,42 Mb.
#104996
1   ...   162   163   164   165   166   167   168   169   170
Bog'liq
12827 1 08483D29A1B1ECFE14652BC1F8AE0AB7548A1DDF

15-16 YOSHLI VOLEYBOLCHILARNING TEZKORLIK KUCH SIFATLARINI 
RIVOJLANTIRISH ORQALI MA’NAVIY VA AXLOQIY TARBIYALASH 
Narzullayev Farrux Ashrapovich
Buxoro davlat universiteti jismoniy madaniyat fakulteti o‘qituvchisi 
Har bir sport turida ijro etiladigan harakat malakasi negizida tezkor-kuch sifatlari hal qiluvchi muhim 
manba bo‘lib hisoblanadi. Masalan, voleybolda to‘r ustidan xujum zarbasini ijro etish uchun tezkor-kuch sifati 
ushbu malaka muvafaqqiyatini ta’minlovchi omildir; kurashda esamazkur sifat xujum yoki qarshi xujum 
usullarini qisqa vaqtda katta kuch bilan qo‘llashda as qotadi. Darhaqiqat, kuzatuv natijalariga ko‘ra voleybol 
bo‘yicha Jahon, Olimpiya, Ovro‘pa, Osiyo va boshqa xalqaro musobaqalarda g‘alabaga erishgan aksariyat 
voleybolchilar yuksak darajada rivojlangan tezkor-kuch qobiliyatiga ega bo‘lganlar. 
Voleybolda chidamkorlik sifati ham g‘alabaga yetaklovchi asosiy manbalardan biridir. Bu borada taniqli 
tadqiqotchi-olim Yu.V.Verxoshanskiy (12) diqqatni jalb qiluvchi o‘ta muhim ma’lumotlar keltiradi. Chunonchi, 
sport o‘yinlarida texnik mahoratning nisbatan farq qiluvchi xususiyatlaridan biri – bu o‘zgaruvchan musobaqa 
vaziyatida tezkor-kuch asosida ijro etiluvchi murakkab harakat malakalaridir. Aynan ushbu sifat hal qiluvchi 
vaziyatlarda o‘z yetakchiligini namoyish etadi. Shu bilan bir qatorda uzoq muddat davom etadigan musobaqa 
jrayonida texnik malakalarni yuqori samarada ijro etish birinchi navbatda maxsus chidamkorlik sifatiga bevosita 
bog‘liqligi isbotni talab qilmaydi. Yu.V.Verxoshanskiyning kuzatuvlariga qaraganda, voleybol bo‘yicha Jahon 
chempionati ishtirokchilarining musobaqa davomida ijro etgan texnik malakalari musobaqaning 3-davrida o‘z 
samarasini keskin susaytirgan. Ushbu vaziyat ana shu voleybolchilarning maxsus chidamkorligi yuqori darajada 
shakllanmaganligiga e’tibor qaratadi. Demak, bundan ko‘rinib turibdiki, texnik mahorat samarasini musobaqalar 
davomida uzoq vaqt saqlab turishda maxsus chidamkorlik sifati alohida o‘rin egallaydi. 
Ma’lumki, maxsus chidamkorlik umumiy chidamkorlikni yaxshi rivojlangan holda samarali shakllanishi 
isbot qilingan. 
Zimkin A.V ning (15) fikricha, maxsus chidamkorlikni rivojlantirish uchun voleybolchi maxsus texnik 
mashqlarni uzoq vaqt davomida, hatto charchash asoratlari mavjud bo‘lganda ham, ijro etishi kerak bo‘ladi. 
Umumiy chidamkorlik o‘rtacha shiddatda ko‘p hajmli mashqlarni (uzoq masofaga chopish, eshkak eshish, 
suzish, velosipedda yurish va hakazo) surunkasiga bajarish asosida shakllantiriladi. 


252 
Voleybolchilarni tayyorlashda va texnik mahoratini shakllantirishda egiluvchanlik sifati ham zarur 
omillardan biridir. Yuqori darajada rivojlangan egiluvchan qobiliyatiga ega bo‘lgan voleybolchi «most» 
holatidan keskin halos bo‘lish kabi texnik malakalarini mohirona ijro etishga muyassar bo‘ladi. 
Egiluvchanlik asta-sekin, uzoq muddatli mashg‘ulotlar evaziga shakllanadi. Agar egiluvchanlikni 
rivojlantirishga oid mashg‘ulotlar biroz to‘xtatib qo‘yilsa, bu sifat keskin yo‘qolib ketishi yoki susayishi 
mumkin. 
Voleybolda qo‘llaniladigan usullar(texnik) malakalarni o‘z egiluvchanlikni shakllantirib boradi. Lekin, 
buni o‘zi ushbu sifatni to‘laqonli rivojlantirish imkoniyatini bermaydi. Bu sifatni samarali takomillashtirish 
uchun mushak, pay, bo‘g‘imlarni cho‘zish, egish, yoyish, siqish, burash kabi maxsus mashqlarni sekin-asta 
muntazam qo‘llash kerak bo‘ladi. 
Egiluvchanlikni yoshlikdan boshlab shakllantirish maqsadga muvofiqdir. Shu bilan bir qatorda bu sifatni 
rivojlagtirish extiyotkorlikni talab kiladi. Zo‘rma-zo‘raki va keskin tarzda qo‘llangan mashqlar mushak, pay, 
bo‘g‘imlarni shikastlanishiga, hatto og‘ir jarohatga olib kelishi mumkin (23). 
Malakali voleybolchilarni tayyorlashda, bundan tashqari chaqqonlik va kuch sifatlarini rivojlantirish ham 
alohida ahamiyatga ega. Ta’kidlab o‘tish joizki, o‘quv-trenirovka jarayonida barcha jismoniy sifatlarni garmonik 
ravishda rivojlantirish mahoratli voleybolchilarni tayyorlash garovidir. 

Download 4,42 Mb.
1   ...   162   163   164   165   166   167   168   169   170




Download 4,42 Mb.
Pdf ko'rish

Bosh sahifa
Aloqalar

    Bosh sahifa



-16 YOSHLI VOLEYBOLCHILARNING TEZKORLIK KUCH SIFATLARINI

Download 4,42 Mb.
Pdf ko'rish