O‘QUVCHINI SPORTGA QIZIQISHINI OSHIRISH SABAB VA MOTIVLARI




Download 4,42 Mb.
Pdf ko'rish
bet166/170
Sana24.11.2023
Hajmi4,42 Mb.
#104996
1   ...   162   163   164   165   166   167   168   169   170
Bog'liq
12827 1 08483D29A1B1ECFE14652BC1F8AE0AB7548A1DDF

O‘QUVCHINI SPORTGA QIZIQISHINI OSHIRISH SABAB VA MOTIVLARI 
Kadirov Shoxrux Ne’matovich
Buxoro davlat universiteti jismoniy madaniyat fakulteti o‘qituvchisi 
Ushbu determinantlar (faoliyatini tug‘diruvchi va yo‘nal-tiruvchi omillar) ruhiy faollikni boshqarib 
borishda navbatma-navbat bir-biriga o‘rin bo‘shatib berib turadi. 
Ehtiyoj – odamning o‘zi yashab turgan muhit bilan uning hayotiy faoliyati o‘rtasidagi o‘zaro munosabat 
muvozanatining buzilishi natijasida hosil bo‘ladi. 
Diskomfort, ya’ni noqulay sharoitni sezish, his etishdan boshlanadi. Bunday holat odamda izlanish 
faoliyatini uyg‘otadi. U mana shu ehtiyojni iloji boricha tezroq qondirishga intiladi. Bi-nobarin, ehtiyoj bu asab-
ruhiyat jarayonlarining harakatiga ta’sir ko‘rsatishdir. Izlanish faolligining kutilajak natijasi komfort, ya’ni 
qulaylik holatiga qaytish hisoblanadi. Shuning uchun ehtiyojni qondirish jarayoni mustaqil asosiy qadriyat 
sifatida ahamiyat kasb etadi. 
Motiv (sabab) – bu shunday bir ehtiyojki, unda ehtiyoj obraz-li bo‘ladi, muayyan bir predmet shakliga 
kirib, moddiy narsaga ay-lanadi, predmetlangan ehtiyoj paydo bo‘ladi. Shunday qilib, motiv ehtiyojdan farqli 
o‘laroq izlanuvchan faollikka emas, balki muayyan bir faollik predmetiga aniq yo‘naltirilgan da’vat hisoblanadi. 
Ehtiyojning motivga tomon rivojlanib borish bosqichida mu-ayyan bir predmet orqali texnik faoliyatni 
qayd etish sodir bo‘ladi. Qayd etish shundan iboratki, inson o‘z tasavvurida amalda o‘ziniki bo‘lmagan 
predmetni allaqachon egallab olgan bo‘ladi. 
Bu xilda ilgarilab keladigan ruhiy o‘zgarish, real holat bi-lan ideal holat o‘rtasida uzilish hosil qiladi. Bu 
esa odamda izti-robli va hayajonli his-tuygularning sodir bo‘lishiga sabab bo‘ladi. Bayon etilgan tasavvurdagi 
o‘zlashtirish bilan moddiy o‘zlashtirish o‘rtasidagi uzilish katta bo‘lsa, insonda ehtiyojni amalga oshirish, uni 
qondirish zaruriyati shunchalik kuchli bo‘ladi. 
Maqsad – bu amaliy harakatlar ongli ravishda yo‘naltirib turilgan taxminiy natijadir. 
Maqsadga qaratilgan faoliyat u sodir etiladigan tashqi shart-sharoitlarni hisobga olmay iloji yo‘q. Maqsad 
har tomonlama xabardorlikni taqozo etadi. U ta’lim va bilimni, maqsadga erishish vositalarining mavjud 
bo‘lishini, ya’ni bilimlari, ko‘nikma va malakalarni talab qiladi. 
Tahlil va bashorat qilishning rivojlangan apparatini taqozo etadi. U ehtiyotkor bo‘lishni, umidsizlikni 
yengishni, his-hayajonni o‘ziga singdirishni, ruhiy zo‘riqish holatini susay-tirishni, uni ongli ravishda boshqarib 
turishni talab qiladi: 
Motivatsiya – bu organizmni faollik holatiga keltirishdir. Motiv – muayyan hatti-harakatlarni tanlab 
olishdir. 
Murabbiylarga shunday bolalar bilan ishlashga to‘g‘ri keladiki, ularda muvaffaqiyatni qo‘lga kiritish va 
faoliyatni yo‘naltirishning asosiy ehtiyojlari shakllangan bo‘ladi. 
Masalan: a) ota-ona tomonidan o‘z farzandi oldiga doim aniq va oson yo‘l bilan qo‘lga kiritiladigan 
maqsad qo‘yilgan hamda ularga yordam ko‘rsatib turilgan vaqtlarda, bunday bolalarda o‘z maqsadiga erishish 
ehtiyoji past darajada rivojlanadi; 
b) Ikkinchi tomondan, basharti ota-onalar bolalarning oldiga qiyin, lekin bajarsa bo‘ladigan vazifa 
qo‘ygan bo‘lsalar va bunda o‘sha vazifani qanday bajarishni uning o‘ziga qo‘yib bergan bo‘lsalar, keyinroq esa 
uni maqtab qo‘ygan bo‘lsalar, bunday hollarda ko‘pincha maqsadga erishish uchun juda katta ehtiyoj 


253 
shakllanadi. Bu ehtiyoj, o‘z navbatida, bolaning mashg‘ulotlarga bo‘lgan munosabatiga, sport faoliyatidagi 
faolligiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. 
«Motivatsiya» atamasi keng ma’noni bildirib va omillar, jarayonlarni degan ma’noni anglatadi ular turli 
vaziyatlarda odamlarning harakatchanligi yoki loqaydligiga sababchi buladi. 
Ushbu jarayon sabablarini tadqiq etish natijasida odamlar nima uchun muayyan masalalarni hal 
qilayotgan vaqtda yetarli darajada tashabbuskorlik bilan harakat qiladilar va nima uchun biror ishni yoki 
qandaydir bir xatti-xarakatni ancha uzoq vaqt mobaynida bajaradilar degan savollarga javob topib, ularning 
sabablari izohlab beriladi. 
Sportchilar sportning muayyan bir turi bilan shug‘ullanishi sabablari bizning o‘zimizning ham biror ishni 
bajarishga majbur qiladigan sabablarga o‘xshash) g‘oyat xilma-xil bo‘lishi mumkin va ularni qandaydir 
muayyan yo‘nalishlarga bog‘lash ma’quldir. Sportchi qaysidir bir jamoaning a’zosi bo‘lib qolishiga sabab 
bo‘lgan motivlar bilan bir qatorda uni ochiq-oydin musobaqalarda qatnashishga hamda ochiq-oydin vaziyatlarda 
muayyan tartibda harakat qilishiga undaydi, motivlar xam har xil bo‘ladi. 
Muvaffaqiyat qozonishga o‘zida juda katta ehtiyoj sezadigan bola bilan shug‘ullanadigan murabbiy 
o‘zida shunday ehtiyojni kamroq sezadigan bola bilan mashg‘ul bo‘lgan vaqtdagidan ko‘ra o‘zini boshqacharoq 
tutmog‘i kerak. Keyingi xolatda bolani qayta tarbiyalash, uni har bir yutuq uchun rag‘batlantirib turish, his-
hayajon bilan uni qo‘llab-quvvatlash hamda u o‘z kuch–g‘ayrati bilan yuqori natijalarga erishishi mumkin 
ekanligini ko‘rsatib berish zarur. 
Ilgari erishgan yutuqlari va o‘zining mustaqilligi tufayli ancha aniq maqsadni ko‘zlovchi xususiyati 
shakllanib qolgan o‘smir bilan boshqacharoq ishlash lozim bo‘ladi. Goho o‘yinlarda yutqazib qo‘yganda uni 
qo‘llab-quvvatlash yoki muvaffaqiyatsizlikka uchrash havfi paydo bo‘lganda unga dalda berish va uning 
ko‘nglini ko‘tarib qo‘yishga to‘g‘ri keladi. Shuni ham hisobga olish kerakki, muvaffaqiyatga erishish uchun 
motivatsiya darajasi yuqori bo‘lgan bolalarda ko‘p hollarda boshqalar bilan maxsus aloqa o‘rnatishga bo‘lgan 
ehtiyojning susayish jarayoni ham kuzatiladi. 

Download 4,42 Mb.
1   ...   162   163   164   165   166   167   168   169   170




Download 4,42 Mb.
Pdf ko'rish

Bosh sahifa
Aloqalar

    Bosh sahifa



O‘QUVCHINI SPORTGA QIZIQISHINI OSHIRISH SABAB VA MOTIVLARI

Download 4,42 Mb.
Pdf ko'rish