-rasm. Sirpananish yonaltiruvchilar

246 
tipidagi yo`naltiruvchilar sinchkovlik bilan yig`ilish va moslashtirishni talab qiladi, 
chunki detallarning bir oz o`rnidan siljishi yo`naltiruvchilarning to`xtatishiga sabab 
bo`ladi. 
Ochiq tipdagi yo`naltiruvchi sxemasi 3.6.11-rasm, b da berilgan: turg`un 
asos 3da mahkamlangan silindrik sterjen 1 bo`yicha prizmasimon ishchi yuzali 
karetka 2 harakatlanadi. 
Prizmatik yo`naltiruvchilarda trapetsiyasimon to`g`riburchakli yoki 
uchburchak kesimli prizmalar 1 ishlatiladi (3.6.12-rasm, a). Yo`naltiruvchilar 
tirqishini rostlash plankalar yoki “suxariklar” yordamida amalga oshiriladi. 
Sxemada (3.6.12-rasm, b) yo`naltiruvchilarni siljitish vistup 1 va plankalar 2 
yordamida, vertikal siljitish esa ikkita plankalar 3 yordamida amalga oshiriladi. 
3.6.12-rasm. Prizmali sirpanish yonaltirgichi 
3.6.11-rasm, г da ko`rsatilgan yo`naltiruvchilarda tirqishni rostlash 
“suxariklar” 3 yordamida amalga oshiriladi. Tanlash to`g`riligi va detallar 
birikmasining aniqligini quyidagi formula asosida tekshiriladi: 
bu yerda Δ — berilgan haroratda minimal tirqish, mm; D
1
— detalni qamrab 
oluvchi berilgan dopusk bo`yicha eng kichik diametri (yoki chiziqli o`lchamlari) 
mm; D
2
— detalni qamrab oluvchi berilgan dopusk bo`yicha eng katta diametri (yoki 
chiziqli o`lchamlari, mm); t
0
va t — o`z o`rnida yo`naltiruvchilarning boshlang`ich 
va oxirgi haroratlari,
0
С; α
1
va α
2
— bog`langan detallar materialining chiziqli 
kengayishi koeffitsiyenti (3.6.2. jadval). 

247 
“Plyus” belgisini t > t
0
, «minus» belgisini esa t < t
0
bo`lganda olinadi. Δ ≥0 
bo`lganda posadka to`g`ri bo`lgan sanaladi, boshqa hollarda bo`sh posadkani 
(посадка с зазором) belgilash yoki chiziqli kengayishi koeffitsiyenti bir xil bo`lgan 
(farqi uncha ko`p bo`lmagan) materiallarni ishlatish kerak. Ayrim hollarda 
yo`naltiruvchilarning diametri va kengligini kamaytirish mumkin, ammo bunda 
konstruktsiyaning mustahkamligi va eskirishini inobatga olish lozim. 

Download 10,93 Mb.