-jadval. Materialining chiziqli kengayishi koeffitsiyenti α

248 
Bu modullar 500 m/min tezlikni, 10 m/s
2
tezlanishni hamda ko`p harakat 
qaytarilishni <0,1 mm ni ta’minlaydi. Ishlash shovqini past va ishonchlilik darajasi 
baland. 
Asosiy tayanch so`z va iboralar 
Tormozli qurilmalar; prujinali va rezinali tormozlovchi qurilmalar; friktsion 
tormozlovchi uskunalar; elektromagnit tormozli qurilmalar; harakat 
yo`naltiruvchilari 
 
Asosiy tayanch tushunchalar 
* Tormozli qurilmalar deb mexatronik modullar harakatchan 
zvenolarining tezligini pasaytirsh, ularni to`xtatish va qo`zg`almas holatda 
ma`lum vaqt ichida saqlash (fiksatsiyalash) funksiyalarini bajaruvchi 
qurilmalariga aytiladi. 
* Tormozlashda harakatchan massalarning tezlanish olayotgandagi kinetik 
energiyasi qayta tiklanadigan va tiklanmaydigan boshqa energiyaga (potentsial va 
issiqlik energiyalariga) o`tadi. Tormozli qurilmalar tormozlash uchastkasida 
manfiy ish bajaruvchi va harakat yo`nalishiga qarshi bo`lgan qo`shimcha kuch va 
qarshilik momentini hosil qiladilar.
* Mexatronik modullar tormozli qurilmalariga quyidagi asosiy talab 
qo`yiladi: berilgan tormozlash qonunini ta`minlash; pozitsiyalash nuqtalarida 
harakatchan elementlarni fiksatsiyalash va to`xtatishni zarbasiz amalga oshirish; 
yuqori ishonchlilik va konsruktsiyasining uzoqqa chidashi; konstrutsiyasining 
soddaligi va kompaktligi; ishlash sharoiti o`zgarganda xarakteristikalarining 
stabilligi; temperatura, namlik, tormozlash massasi, tezlikning o`zgarishlariga 
kichik sezgirligi; rostlashning mumkinligi; ishlatish va ta`mirlash qulayligi; 
narxining arzonligi; minimal gabarit va massasi. 
* Tormozli qurilmalarida qo`llaniladigan kuchga qarab ular mexanik, 
elektrik, gidravlik, pnevmatik va kombinatsiyalashganlarga bo`linadi. 

249 
* Mexanizm elementlariga berilgan nisbiy harakatni ta`minlab beruvchi 
qurilmalar yo`naltiruvchilar deb ataladi. 
* Yo`naltiruvchilarga quyidagi talablar belgilangan: harakatni turkkisiz 
amalga oshirish; ishqalanishning uncha katta bo`lmasligi; ishlash resursining 
kattaligi; siyqalanishga chidamli; haroratning keskin o`zgarishlarida ishlash 
qobiliyati. 
* Sirpanish va tebranish yo`naltiruvchilari qabul qiladigan yukiga qarab 
ochiq va yopiq turlariga bo`linadi. Ishchi yuzasining shakliga qarab 
yo`naltiruvchilar silindrsimon, prizmasimon, Н-, П-, T-simon, shu bilan birga 
“qaldirg`och dumi”simon bo`lishi mumkin. 

Download 10,93 Mb.