5.14-rasm. Pichoqlarga harakat uzatish:
/. /' — yuqorigi va pastki pichoqlar; 2, 2' — yuqorigi va pastki tortqilar;
3, 3 ' — tirgaklar; 4 — richag; 5 — barmoq; 6 — kulachok; 7 — val;
8 — ikki yelkali richag.
ch ok nin g yon to m o n id a ariqcha bo'lib, unga uch yelkali richag (4 ) ning bir yelkasiga o'rnatilgan barm oq kiygizilgan. Boshqa ikki yelkasi gorizontal tortqilar (2 ) va (2') bilan biriktirilgan.
Tortqilar (2) va (2') ikki yelkali richag ( 8) bilan birikkan. T ort qilar (2) va ( 2 ' ) ga, p ich oq lar (1) va ( V ) ham da harakat- lanuvchi tirak ( 3) va (3 ') m ahkam langan. Bu sistem a pichoqlar ( 1) va ( I ' ) ga ilgarilam a-qaytm a harakat uzatadi. Pichoqlar o ‘z
o ‘qi atrofida aylanishi ham m um kin. A ylanm a harakat pichoq
bilan ilgakning chekka vaziyatda yaxshi tishlashishini va oson ajralishini ta’m inlaydi. K ulachok (6) dan tortqi va richagli sistem a orqali pichoqlar ( l ) v a ( l 'jga aylanm a harakat uzatiladi. Karetka harakatni (5 .1 5 -ra sm ) tashqi yon valdan zanjir orqali o la d i. Y etaklanuvchi yu ld u zch a o ‘qiga shesterna-kulachok m ah k am langan; shesterna (4) orqali val (5) ga harakat uzatiladi. Val (5) da sh estern a orqali ikk ita ariq ch ali k u lach ok 16 h arak atlan a- di. K u lach ok ( 16 ) n in g bir to m o n id a g i ariqchasi p ich o q la r
(1) va ( 1 ' ) ga ilgarilam a-qaytm a harakat uzatsa, ikkinchisi esa shu p ichoq larga aylan m a harakat uzatadi. V al (5) dan juft konus shesterna (14 ) va (15) orqali harakatni val (12) oladi. Bu valga ikkita yuzali kulachok (10 ) m ahkam langan b o ‘lib, ular orq a li yu q ori va p astk i p ich o q ch a la r g a harakat u z a tila d i. K ulachoklar (8 ) prizm a (11) ning aylanishi oldidan ignalarni k o ‘tarish uchun xizm at qiladi. Prizm a val ( 9 ) ga o'rnatilgan, val uchida yulduzcha ( 7) m ahkam langan. Y ulduzcha harakatni
5 .15-rasm. SKR - 14 karetkasining kinematik chizmasi:
1 — yon val; 2 — zanjir; 3 — tishli g‘ildirak kulachok; 4 — tishli g‘ildirak;
5 - val; 6 — rolikli richag; 7 — yulduzcha; 8 — kulachoklar;
—prizma vali; 10 — kulachoklar; 11 — prizma; 12 —val; 13 —kulachok;
14, 15 — konus tishli g‘ildiraklar; 16 — ikki ariqchali kulachok.
rolikli richag (6) dan oladi. Kulachok 13 pichoqchalarni yon tomonga harakatlantiradi.
Mexanizmlaming to ‘g‘ri va aniq ishlashi uchun asosiy mexa- nizmlar bir-biri bilan moslashib ishlashi kerak. Karta tasmasi (14) da juft yoicha bo‘lib, har bir shoda uchun 2 ta yo‘lcha ajratilgan. Perfotasmadagi teshiklar shodaning ko‘tarilishiga to ‘g‘ri keladi. SKR-14 karetkasi. Bu karetkalar ham STB dastgohlari uchun moijallangan bo‘lib, bosh valning tezligi.240 min-1 gacha yetadi. Karetka rotatsion (aylanuvchi) bo‘lib, unga 14 ta shoda
o‘rnatish mumkin.
Karetkada 14 juft 1/1 + 1/1 profilli shoda ko‘taruvchi kula choklar bor. Bu kulachoklar perfotasmadagi teshiklarga qarab uzluksiz aylanuvchi muftalarga ulanishi mumkin. Karetka ochiq homuza hosil qiladi. Shodalarga harakat bikir bogiovchilar yor damida uzatiladi. Bu karetka to‘quv dastgohining chap yon tomoniga, pastga o‘matiladi.
Karetka ikki qismdan: kulachokli shoda ko‘tarish mexanizmi va kulachoklarni vaqt-vaqti bilan harakatga keltirish mexaniz- midan iborat. Bu qurilmaning o‘zi esa kulachoklarga harakat uzatish, harakat uzatishni boshqarish, dastur qismi, aylanuvchi ponalarni ulash va boshqarish qismlaridan iborat. Truba (1) ga (5.16-rasm) 14 ta kulachok (2) lar bo‘sh o‘matilgan va bu kula-
5.16-rasm. SKR-14 karetkasining kulachoklardan shodalarga harakat uzatishi:
/ — truba; 2 —juft kulachok; 3 —rolik; 4 —richag; 5 —xomut; 6 —tortqi; 7 —gorizontal tortqi; 8 —tik shtanga; 9 —shoda; 10—burchakli richag;
/ / —ikki yelkali richag; 12 - o'q; 13—rolik; 14—mufta.
choklar o‘zicha aylanib ketmasligi uchun fiksatorlar bilan ush- lab turiladi. Fiksatorlar truba (1) ichiga joylashtirilgan. Kula choklar 1/1 +1/1 profilli bo‘lib, aylanish vaqtida shodalarni ko‘taradi yoki tushiradi. Kulachok va aksilkulachoklar richag (4) ning yuqori (3) va pastki (13) rolikchalari yuzasiga tegib turadi. Richag (4) ning o‘zi o‘q (12) ga bo‘sh o‘rnatilgan. Richag (4) ning yuqori qismiga o‘rnatilgan xomut (5) tortqi (6) bilan shar- nirli birikkan boiib, tortqi 6 ning ikkinchi uchi ikki yelkali richag
ning yuqori uchi bilan birlashgan. Richag (11) ning pastki yelkasi gorizontal tortqi (7) bilan biriktirilgan. Tortqi (7) ikkita burchakli richag (10) va tik tortqi (8) orqali shoda (9) ni ko‘taradi.
Kulachok (2) 90° aylangandan keyin yuqori rolik (3) ga kichik radius ta’sir etadi va shoda (9) pastki vaziyatiga keladi.
Shunday qilib, kulachoklar harakatlantirilganda shodalar toq homuzalarda yuqoriga chiqadi, juft homuzalarda esa pastga tushadi va polotno o‘rilishini hosil qiladi.
SKR-14 karetkasi to‘quv dastgohining yon vali (2) dan (5.17-rasm) harakatlanadi. Karetkaning harakat uzatish chiz- masida bir-biriga parallel to‘rtta o‘q bor; karetkaning asosiy o‘qi (1), muftalarni ulovchi tishli o‘q (10), shoda ko‘taruvchi kula choklar o ‘qi (15) va richaglar (17) o‘qi (19).
5.17-rasm. SKR-14 karetkasining kinematik chizmasi.
1 — asosiy o ‘q; 2 — yon o‘q; 3 - zanjir; 4, 5, 6 - tishli g'ildiraklar; 7 —kulachoklar; 8 —juft kulachok; 9 —ikki ariqchali kulachok;
10 - tishli o ‘q; 11 - ulashish muftasi; 12, 13 —tishli g'ildiraklar;
14 - o‘q; 15—kulachok; 16, 18 —rolik; 17 —richag; 19 - o‘q.
Karetkaning asosiy o‘qi (1) to‘quv dastgohining yon o‘qi (2) dan ikki qatorli zanjirli uzatma (3) orqali harakat oladi; bu harakat val orqali karetkaning hamma mexanizmlariga uzatiladi.
0 ‘q ( V §a mahkam o‘rnatilgan shesterna (4) orqali moy- lash mexanizmiga ham harakat uzatiladi. Kulachoklar (7) ayla nuvchi shponkaning ulash mexanizmiga harakat uzatadi. 0 ‘q (1) ning oxiriga ikki ariqchali kulachok (9) mahkamlangan bo‘lib, u perfotasma mexanizmiga ilgarilama-qaytma va aylanma harakat uzatadi.
Asosiy o‘qdan tezlikni rostlovchi mexanizm ham harakat oladi. Ikki profilli kulachok (8) o‘q (1) ga mahkam o‘matilgan; richag va ikkita rolik bo‘sh o‘q (14) ga, ya’ni shoda ko‘tarish kulachoklari o‘qiga o'matilgan.
Ulovchi muftalarning tishli o ‘qi (10) asosiy o‘q (1) dan shesternalar (6) va (5) orqali (1:4) harakatlanadi. Shesterna (6) asosiy valga, shesterna (5) tishli o‘q (10) ga mahkam o'rnatilgan, bu o‘qqa 14 ta komplekt ulash muftalari (11) ham o'rnatilgan. Muftalarning har birida shoda ko'taruvchi kulachoklarning yetakchi tishli g'ildiraklari (12) bor. Shesternalar (13) shoda kulachoklari (15) bilan birga mahkam o'rnatilgan. Shoda kula- choklari (15) rolikchalar (16) va (18) orqali richaglar (17) ni harakatga keltirishi mumkin. Richag (17) o'q (19) ga o'rnatilgan.
Tishli g'ildiraklar (12) va (13) tishlarining soni bir xil.
Shunday qilib, har bir shoda o'z harakat mexanizmiga ega.
Tishli g'ildirak (12) tishli o'q (10) dan uzilgan yoki unga boshqarish mexanizmi orqali ulangan bo'lishi, har bir shoda o'zicha harakatlanishi mumkin.
Shoda kulachoklarini harakatga keltirish moslamasining asosiy qismi tishli val (10) ga o'rnatilgan (5.18-rasm). Tishli val (9) ga ichki tishli shayba (I) o'rnatilgan bo'lib, o'ngga aylanuvchi shponka (2) joylashtirilgan. Bundan tashqari, shu o'qqa shoda kulachoklarining yetakchi shesternasi (3) uzib ulovchi halqa-
|
