U 23 22 21 20
6.7-rasm. Egiluvchan rapirali dastgohda arqoq ipini taxtlash chizmasi:
I — stoyka; 2 —yoysimon bog'lovchi; 3 —bobina ushlagich; 4 —bobina; 5 — ballon so'ndiigich; 6, 19, 20 — ip o'tuvchi ko‘zchalar; 7 — richag;
8 — qayishqoq po‘lat plastina; 9 — arqoq nazoratchisi; 10 — pyezodatchik; II — uzatuvchi igna; 12 — iptutgich ignasi; 13 — chap uzatuvchi rapira;
14, 22, 24, 25 —boltlar; 15 — richag; 16 —yuk; 17 — qo‘zg‘almas asos;
18, 8 — xivichlar; 21 — po‘lat plastina; 22 — siquvchi prujina; 23 — asos.
rapira orqali tashlanadi. Chap rapira arqoq ipini dastgohning chap tomonidan matoning o‘rtasigacha, o‘ng rapira esa arqoqni chap rapiradan olib, matoning o‘ng milkiga keltiradi. Chap rapirani harakatga keltiruvchi mexanizm 6.8-rasmda keltirilgan.
Harakat dastgohning bosh vali 25 dan uzatma va krivoship- shatun / orqali yulduzcha 5ga uzatiladi. Yulduzcha 5 tishlari rapira
11 dagi teshiklar bilan ilashgan bo‘lib, shuning hisobiga rapirani ilgarilanma-qaytma harakatga keltiradi. Rapiraning harakat yo‘li, dastgohda to'qimani taxtlash enining yarmiga teng. Xuddi shunday mexanizm (6.8-rasm) dastgohning o‘ng tomoniga o‘rnatilgan bo‘lib, u qabul qiluvchi rapirani harakatga keltiradi.
Chap va o ‘ng mexanizmlarda o'rnatilgan yoysimon yo'nal tiruvchi 2 hisobiga egiluvchan rapiralar homuzadan chiqqandan keyin dastgohdagi mato tagiga kiradi. Shuning hisobiga egiluvchan
6.8-rasm. Egiluvchan rapirani harakatlantiruvchi mexanizm:
/ — krivoship-shatun; 2 — yoysimon yo'naltiruvchi; 3, 4, 26 — tishli shkivlar;
5 — yulduzcha; 6 , 9 — konussimon tishli g‘ildiraklar; 7 — o‘q; 8 — kozirok;
10 — vallar; 11 — egiluvchan rapira; 12, 13 — arqoq ipini qisqichlar;
14 — arqoq ipi; 15 — vint; 1 6 — yuqori qisqich; 17 — uzatuvchi rapira;
18 — qabul qiluvchi (o'ng) rapiraning uchi; 19 — yuqori qisqich; 20 — bolt; 21 — quyruqcha; 22 — yassi prujina; 23 — qabul qiluvchi (o'ng) rapiraning pastki qisqichi; 24 — uzatuvchi rapiraning pastki qisqichi; 25 — bosh val; 26 - tishli shkiv; 27 - oraliq shkiv; 28 - krivoship; 29 - tishli tasma.
rapirali to‘quv dastgohini eni bikir rapirali dastgohga nisbatan ancha kichik bo'ladi.
Qattiq rapiralar yordamida arqoq tashlash. Arqoq ipini qattiq rapiralar yordamida tashlashning bir necha variantlari mavjud: butun taxtlash eni bo‘ylab harakatlanuvchi bitta qattiq rapira yordamida, goh birinchi polotnoga, goh ikkinchi polotnoga 1800 intervalda harakat qiluvchi ikkita tutgich kallakka ega bitta qattiq rapira yorda mida (2 fazali dastgohda), dastgohning ikki chetidan bir-biriga qarab harakat qiluvchi va homuza markazida arqoq ipining uchidan bir-biriga uzatuvchi ikkita qattiq rapira yordamida, dastgohning ikki chetidan bir-biriga qarab harakat qiluvchi qo‘shaloq rapiralar yordamida (biri ikkinchisining yuqorisida joylashgan 2 polotnoli dastgohda tukli va silliq to‘qimalar ishlab chiqarish uchun) arqoq ipini tashlovchi dastgohlar shular jumlasidandir.
Germaniyaning «Dornier» firmasi ko‘p yillardan beri ikki tomondan harakatlanuvchi qattiq rapirali dastgohlarni ishlab chiqaradi. Bunda arqoq ipi ochiq homuzada tashlanadi. Boshqa-
d
6.9-rasm. Rapiralar ( 1 , 2 ) harakati:
a — rapiralarning homuzaning o'rta qismi tomonga harakati;
b — arqoq ipining chap rapiradan o'ng rapiraga o'tishi;
d — rapiralarning to'qima milklari tomon harakati.
riladigan rapiralarning yuritmasi qo‘shaloq kulachoklardan hara- katlanadi. Dastgoh paxta, jun, kimyoviy tola, elementar va metall iplardan: shisha tola, sim, asbest, uglerod tolali iplardan mebelbop, dekorativ, kiyimbop, astarbop, texnik, parashut va boshqa to‘qimalarni ishlab chiqarish uchun mo‘ljallangan.
Firmadagi ishlar dastgohlarning unumdorligi va ishonchliligi, tanda va arqoq bo‘yicha uzilishlarni bartaraf etishda to‘xtash vaqtini kamaytirishga qaratilgan. Bundan tashqari, firma halqa tukli to‘qimalar uchun dastgohlar ishlab chiqaradi.
Rapiralar harakatlanganda tig‘ bilan ham, batan bilan ham tutashmaydi. Rapiralarning pozitiv yuritmasi turli iplarni ishlatishga imkon yaratadi. 8 rangli arqoq ipini qo‘llash mumkin. Ikki polotnoli
silliq to‘qima ishlab chiqarishda 6 ta rangli asbob o‘rnatiladi. Homuzaga bir vaqtning o'zida ikkita arqoq tashlanishi mumkin.
Ikki polotnoli silliq to‘qima ishlab chiqaruvchi dastgohlarda biri ikkinchisi ustida o‘rnatilgan polotnolar orasidagi masofa 25 mm.ni tashkil etadi. To‘qima diametrlari 340 yoki 700 mm.li ikkita to‘qima valiga o‘raladi.
Dastgohlarning tig‘ bo‘yicha eni 120—230 sm bo‘lib, tezligi minutiga 180—250 arqoq tashlash soniga teng, bunda unumdorlik 750—830 m ar/min bir polotnoli silliq to‘qimalar uchun, halqa tukli to‘qimalar uchun esa 500 m ar/min.
Ikki polotnoli tukli to‘qimalar ishlab chiqarishda Germaniya- ning «Gusken» firmasining GMV-82 dastgohi o‘zini yaxshi tomondan ko‘rsatdi. U o‘zining keng assortment imkoniyati bilan ajralib turadi. Unda paxta tolasidan dekorativ va kiyimbop to‘qimalardan duxoba, barcha turdagi bir rangli velyur, astarli plush, ikki polotnoda tuk balandligi 80 mm.li to ‘qimalar, gobelenlar, jakkard velyur va boshqalami ishlab chiqarish mumkin. GMV-90 rusumli dastgohi ham paxta ipidan yarimduxoba- lardan tortib, to paxta va sintetik iplardan bo‘lgan eng og‘ir jakkard plushigacha barcha turdagi to ‘qimalarni ishlab chiqarishga mo‘ljallangan. Arqoq ipi qo‘shaloq qattiq rapiralarning homuza markazida bir-biriga uchidan uzatish bilan tashlanadi. Rapiralarning yuritmasi planetar uzatma yordamida amalga oshiriladi. Silliq gazlamalardan jakkard gazlamalarga o‘tish uchun kulachokni almashtirish kifoya. Homuza hosil qilish rotatsion karetka, ekssentrikli mexanizm, jakkard mashinasi qo‘llaniladi. Tukli to‘qi- malami qirqish mexanizmi tebranishga chidamli, kichraytirilgan ko‘ndalang bog‘lanishlarga ega. 1:1, 1:2, 1:3 tukni kesish ketma-
ketligi tishli g‘ildiraklarni almashtirish bilan hosil qilinadi.
GMV-82 rusumidan farqli o‘laroq yangi dastgohlarda batan mexanizmining tig‘ qadami kichraytirilgan kulachokli yuritmasi qo‘llaniladi.
«Saurer» firmasining ikki fazali «Saurer-500» dastgohida arqoq ipi ikkita tutgich boshchasiga ega bo‘lgan bitta qattiq rapira yordamida tashlanadi. Rapira perforirlangan naycha shaklida bo‘lib, sintetik materialdan tayyorlangan; rapira boshchasi titan va aluminiy qotish- masidan tayyorlangan. Rapira og‘irligi — 150 g. Uning yuritmasi tishli g‘ildirakdan hosil bo‘lgan. Rapiralarning sinusoidal harakati tufayli arqoq ipi ravon tezlashadi. Arqoq ipi markazda joylashgan romlarga o‘rnatilgan bo‘lib, goh chap, goh o ‘ng polotnoga markazdan tashlanadi, ya’ni ikki fazada.
Bu dastgohning tanda iplarini bo‘shatish va to'qimani o‘rash mexanizmlari dastgohning har tomonida mustaqil ishlagani uchun, unda bir vaqtning o'zida ikki xil to'qima ishlab chiqarish mumkin. Dastgoh 6 reykali mexanizm yoki elektrik arqoq nazoratchisi bilan jihozlangan. Dastgoh chiziqiy zichligi 7,4—100 teksgacha bo'lgan tabiiy va kimyoviy tolali hamda elementar iplardan ishlab chiqa rilgan yengil taftadan tortib, to og‘ir tik to'qimasigacha (mitkal, denim, kord) ishlab chiqarish uchun mo'ljallangan. Bundan tashqari, firma
«Saurer-400» dastgohini yaratgan. Unda arqoq ipi teleskopik rapi ralar yordamida tashlanadi. Homuza hosil qilish 24 shodali pozitiv karetka, 8 shodali ekssentrikli mexanizm va jakkard mashinasi yordamida amalga oshiriladi. Qayirilgan, o'ramali yoki eritilgan milk hosil qilish mexanizmi mavjud. Elektron boshqariladigan tanda rostlagichi o'matilishi mumkin. Bundan tashqari, elektr yoki mexanik tanda kuzatuvchisi, elektron arqoq nazoratchisi, berilgan holatda dastgohni to'xtatish uchun elektron qurilma o'rnatilgan. Lampali signalizatsiya tizimi mavjud. Dastgohda olti rangli arqoq ipi ishlatish mumkin, uning taxtlash eni 265 sm.gacha ko'pay- tirilgan. Dastgoh chiziqiy zichligi 4,5—600 teksgacha bo'lgan tabiiy va kimyoviy tolali hamda elementar iplardan bo'lgan shifondan tortib, denimgacha bo'lgan to'qimalami ishlab chiqarishga mo'ljallangan.
«Saurer-500» dastgohida homuzaga arqoq ipi quyidagicha tashlanadi. Bobina (1) lardan chuvalayotgan arqoq ip (5) ta’min- lovchi voronka va tormozdan o'tib, uzluksiz aylanib turgan ta’minlovchi roliklar (2) ga (6.10-rasm, a) keltiriladi. Pnevmo- jamlagich (3) arqoq ipini qabul qilib, halqa shaklida jamlaydi. Rapiraning to'xtash davrida ip tarangligini rostlash uchun tormoz
xizmat qiladi. Arqoqqaytargich (6) rapiraga ipni uzatib uning tafangligini ko'paytirmasdan arqoq jamlagichdan tortib olib, ip harakatida homuzaga tashlab o'tadi (6.10-rasm, b). Homuzaga arqoq tashlash tugallanishida siquvchi rolik (6.10-rasm, d ) ta’minlovchi rolikdan qochib, arqoq ipini uzatish to'xtaydi. Bu paytda arqoq jamlagichdagi zaxira arqoq ipi tamom bo'lib, rapira tezligi ta’minlovchi rolikning aylanish tezligiga teng bo'ladi. Rapiraning qolgan harakatida kerakli uzunlikdagi arqoq ipini bevosita bobinadan rapiraning o'zi tortib oladi. Rapira chap tomondagi «o'lik» nuqtaga kelganda (6.10-rasm, e) tutgich (7) arqoq ipining uchini o'zi bilan olib ketadi.
Shu paytda rapira qisqichlari ochilib changyutgich vositasida tozalanadi. Shundan keyin rapira o'ng tomonga harakatlanib,
o‘ng qisqichlar bilan, o ‘ng tomonda o‘rnatilgan bobinadan kelayotgan arqoq ipini o‘ng homuzaga tashlaydi (6.10-rasm, / ) . Rapira chap homuzadan chiqishi bilan homuzaga tashlangan arqoq tig‘ (8) yordamida to‘qima qirg‘og‘iga jipslanadi. Tig‘ (8) 1
|
