Yo‘llarni qordan tozalash usullari

100 
Bir tomonli qor tozalash 
vositasi 
0,3 
0,3 
Patrul qor tozalash 
paytida strip tozalash 
kengaytirish 
Patrul qor tozalash 
O‘rta pichoq bilan bitta 
pistonli qor tozalash vositasi 
0,5 
0,1 
0,3 
Uning 
shakllanishining 
dastlabki bosqichida 
qor qoplamini yo‘q 
qilish 
Bundan tashqari 
Patrul qor tozalash. Avtomobil yo‘llarini qordan tozalashning asosiy turi-
patrul qor tozalash 
4.6-jadvalning davomi
Mashina 
Q
or
ning
maks
im
al
zichligi
, 
g
/ 
sm
3
Qor qatlamining 
maksimal 
qalinligi, m 
Tegishli dastur maydoni 
to‘
li
q
tut
q
ich
ke
ngli
gi
bil
an
to‘
li
q
b
o‘
lm
aga
n
tut
q
ich
ke
ngli
gi
bi
lan
Asosiy 
vozmojnaya 
Avtomobil shassisida ikki 
pog’onali 
qor 
tozalash 
vositasi 
0,4 
0,4 
0,8 
Qor ko‘chatlarini 0,5 
m ga tozalash 
Strip 
tozalash 
kengaytirish 
Traktor shassisida ikkita qor 
tozalash vositasi 
0,6 
1,0 
1,2 
Qorga 
chidamli 
xandaqlarni yotqizish; 
autostart qurilmasi 
Tozalash 
skidlar; shlangi 
ustunyo‘llar 
Rotorli va frezeleme-rotorli 
qor tozalash vositasi 
0,6 
1,5 
1,5 
Qor ko‘chkilari yoki katta qalinlikdagi qor 
qatlamlarini tozalash; qor shaftlarini olib 
tashlash; ko‘chki qoldiqlarini tozalash 
Avtogreyder 
0,6 
0,5 
0,6 
Qor qoldiqlari va o‘rta qalinlikdagi qor 
qatlamlarini tozalash 
Buldozer 
0,7 
1,0 
1,0 
Tozalash qor 
depozitlar katta 
qalinligi 
Shlangi 
qor 
xandaklar 

101 
Tarqatuvchi 
0,6 
1,5 
1,5 
Qor uqini olib tashlash 
qor bo‘roni yoki qor yog’ishi uchun belgilangan maydon bo‘ylab qor 
tozalash mashinalarining vaqti-vaqti bilan o‘tadi. 
Patrullik qor tozalash vositasi 30 oralig’ida harakatlanadigan yagona qor 
parchalari yoki piston-cho‘tka qor tozalash qurilmalari tomonidan ishlab 
chiqariladi...60 m yo‘l tizmasidan qor ko‘chishi bilan yo‘lning yon tomoniga 0,3 m 
balandlikda iz qoldiradi... 0,5 m. 
4.15-rasm. Qor tozalagichlarining ishchi organlari: 
a-freze; b-rotor; b-vint-rotor; g-frezeleme va qaytib 
Tozalash qor yoki qor bo‘roni paytidan boshlab darhol boshlanishi kerak. 
Qor tozalash mashinalari transport tezligiga bog’liq bo‘lgan yo‘l 
chegarasidan tashqarida qorni olib tashlash samaradorligini va oralig’ini oshirish 
uchun kamida 30 km/soat tezlikda ishlashi kerak: 
Harakat tezligi qor tozalovchi, km/ soat............. 
30 35 40 45 50 60 

102 
Chiqish oralig’i qor, m............................ 
6,7 9,2 10,2 12,1 12,8 17,0 
YO‘lda qor qalinligining oshishi bilan 10dan 30 santimetrgacha qor tozalash 
mashinalarining tezligi 50dan 35 km/soatgacha kamayadi. 
(Polunasypi yoki polunasypi-poluvemke yilda) şaşılık o‘tib yo‘llar 
uchastkalarida, qor tozalovchilar yuqori yon bag’irlari dan boshlash va pastki 
qiyaligi tomon qor ketma-ket oyatlarni harakat tavsiya etiladi. 
Patrul mashinalarining texnologik sxemasi yo‘lning tozalangan yuzasi 
kengligi, shamol yo‘nalishi va tezligiga bog’liq. Qor tozalash mashinalarining 
aloqasi tanlanadi, shuning uchun bir yo‘nalishda bir yo‘l davomida yo‘lning 
yarmidan tozalanadigan yuzadan qorni olib tashlash uchun yo‘l chetida ruxsat 
etilgan qalinlikda shaftlar hosil bo‘lmaydi. 
Jadvalda turli toifadagi yo‘llar uchun kerakli miqdordagi qor tozalagichlari 
ko‘rsatilgan. 15.1. 
Kuchli yon shamol bo‘lmasa, ikki yo‘lli yo‘llarni tozalash o‘qdan yo‘l 
tomonlarga (15.19-rasm) bitta pervazli qor tozalash moslamasining ketma-ket 
dairesel yo‘laklari bilan, qor qoplamasidan tashqariga olib tashlanadi. 

103 
4.16-rasm. Qordan yo‘llarni tozalashning texnologik sxemalari: 
a-o‘qdan yo‘llarga; b-shamol yo‘nalishi bo‘yicha bir tomondan boshqasiga; 
1-qor tozalash mashinalarining harakat yo‘nalishi; 2-qor tushirish yo‘nalishi; 3-
shamol yo‘nalishi 
Tozalangan yuzaning kengligi 9 m ga teng bo‘lsa, tozalash qo‘shimcha yon 
tomonga ega bo‘lgan kuchli tezkor qor tozalagich bilan amalga oshirilishi mumkin. 
6 tezlikda yon shamolda... 10 m / s tozalash shamoldan shamol tomon yo‘nalgan 
qor ko‘chishi bilan bir qavatli qor tozalagichlarining yo‘llari bilan amalga 
oshiriladi. Ushbu texnologiyada tozalangan tutqichning oxirida portlashning 
o‘rnini o‘zgartirish yoki qor tozalovchilarni burilish teshiklari bilan ishlatish kerak. 
Shuni esda tutish kerakki, qorning bir tomonlama harakatlanishi bilan, qor 
qoplamasining oxirgi o‘tishidan keyin tozalanadigan chiziqning butun kengligi 
bo‘ylab qorning yon tomonida qor mili paydo bo‘lishi mumkin. Uni olib tashlash 
uchun qor tozalash mashinalarining aloqasi valorazbras-vatelni o‘z ichiga olishi 
kerak. 

104 
Kichkina qalinlikdagi qor tozalash yoki tozalash. Kuchli qor bo‘ronlari va 
qor yog’ishi paytida, yo‘llarning ayrim qismlarida qor tupurish va chayqalishlar 
paydo bo‘lganda yoki 20 dan ortiq qalinlikdagi qor konlari to‘plangan...30 sm, 
yo‘llarni tozalash liniyasi o‘z ichiga yo‘lning o‘qi bo‘ylab harakatlanadigan va 
taroq va chayqalishlarni to‘xtatuvchi ikki tomonlama qor tozalagichni o‘z ichiga 
oladi va undan keyin keladigan qor tozalovchilar qorni yo‘llarga siljitib, yo‘lni 
to‘liq kenglikda tozalaydi. 
Qor shaftlari qaytib qor tozalash moslamalari yordamida olib tashlanadi. 
Şaftlar küvetlere ko‘chirilsa, ularni olib tashlash uchun tırtıllar yoki valorazbra-
serumlar uzoq ishchi organ bilan qaytib qor tozalash vositalaridan foydalaning. 
Qorlarni qordan tozalash paytida to‘siqlar o‘rnatilgan joylarda, yo‘l-yo‘riq 
ustunlari, shuningdek, qor tushmasligi mumkin bo‘lgan yo‘l o‘tkazgichlar va 
ko‘priklarda katta to‘siq paydo bo‘ladi. 
Qor tozalash yuqori tezligini ta’minlash va ayniqsa, kuchli qor bo‘roni 
faoliyati bilan joylarda, uning butun kengligi uchun höyüğün yuqori qismini 
tozalash ta’minlash maqsadida, u 30 masofada hidoyat ilgaklar bir vaqtning o‘zida 
o‘rnatish bilan (ko‘prik va yo‘l o‘tkazgichlarga yondashuvlar saytlar bundan 
mustasno) olinadigan xavfsizlik qilichbozlik tuzilmalarni demontaj qilish tavsiya 
etiladi...50 m bir-birining qoshida tuproq tuvali. 
Qorlarni tashlab yuborishingiz mumkin bo‘lgan to‘siqlar bo‘lgan joylarda bu 
vazifa avtogreyder va rotorli qor tozalash vositasi yoki valorazbraserni o‘z ichiga 
olgan holda hal etiladi. Qor qor tozalovchilar qorni devorga o‘tkazadilar, 
avtogreyder uni chetga suradi va milni hosil qiladi va qaytib qor tozalash vositasi 
uni tuproqdan tashqariga tashlaydi. Qilichbozlik ostidan qorni yakuniy tozalash 
patrul qorini tozalash vositalarini kichik mexanizatsiyalash yoki qo‘lda 
tugatgandan so‘ng amalga oshirilishi kerak. 
YO‘l o‘tkazgichlar, yo‘l o‘tkazgichlar va ko‘priklarning qor qatlamlarini 
tozalashda ikkita variant qo‘llaniladi: 
* qor yon to‘siqlarga yoki chegaralarga o‘tadi va keyin buldozerlar ko‘prik 
bo‘ylab harakatlanadi; 

105 
• qor qor qor tozalovchilar yon to‘siqlarga o‘tishadi, keyin otogreyder undan 
uzoqlashadi va shaft shaklida shakllanadi, undan keyin shengkorotor qor tozalash 
vositasi transport vositalariga botiriladi va eksport qilinadi. 
Shu kabi texnologiya, shuningdek, qorning tuproq bargidan tashqariga 
chiqmasligi mumkin bo‘lgan to‘siqlar yoki chuqur chuqur chuqurliklarga ega 
bo‘lgan höyüğün saytlarida ham qo‘llaniladi. 
Katta qalinlikdagi qor ko‘chatlarini tozalash. 1 m qalinlikdagi chuqurliklarni 
tozalashda ikki tomonlama va qaytib qor tozalash moslamalari qo‘llaniladi. 
Birinchi o‘tish ikki tomonlama traktorli qor tozalash vositasi bilan amalga 
oshiriladi. Bir o‘tish vaqtida u 3,5 kenglikdagi ipni tozalaydi...4,0 m, 
avtomobillarning bir tomonga o‘tishini ta’minlaydi, keyin halqa sxemasi tozalash 
chizig’ini kengaytiradi. Pistondan so‘ng, qorni hosil bo‘lgan mildan olib 
tashlaydigan va kerakli kenglikka o‘tish chizig’ini kengaytiradigan aylanadigan 
qor tozalagich harakat qiladi (shakl. 15.20). 
1 m dan ortiq qalinlikdagi chig’anoqlarni tozalash barcha mavjud texnika 
yordamida amalga oshiriladi. Buldozerni burilish pichog’i bilan eng samarali 
ishlatish, bu ketma-ket yo‘llar bilan qorni chetga surib qo‘yadi, bu erda uning 
qaytib qor tozalovchilari tuvaldan tashqariga tashlanadi. 
Qor tozalovchilar yo‘q bo‘lganda, buldozerlar o‘z o‘qiga o‘tkir burchak 
ostida yo‘lning bir tomoniga va boshqa tomoniga muqobil yo‘llar bilan qor 
qatlamlarini tozalash uchun qo‘pol damping bilan ishlatiladi. Qor 15 masofada 
harakatlanadi... Tuproq barglaridan 20 m. 
Ko‘chki qoldiqlarini tozalash. Juda katta skidlar bilan, yo‘lning bir qismi 
butunlay 2 qalin qor bilan qoplangan... 3 m yoki undan ko‘p, tozalash uchun faqat 
traktorlar ustida tirnoqli-ro-torli qor tozalagichlarini ishlatish mumkin.

106 
4.17-rasm. Yo‘llari duchatellier bo‘yicha chuqur drifts omochda delme va
haydash-aylanma qor blower: 1-2, 1’’ harakatining ketma-avtomobillar -3. 
Bu ish turi ko‘pincha tog‘ sharoitida qo‘llaniladi. Qor tozalovchilar ketma-ket 
yo‘llar bilan xandaqni 1,2 m balandlikda tozalashadi, dastlab ular bir yo‘l harakati 
uchun xandaqni tozalashadi va taxminan har bir 500 m yo‘lni tashkil qiladi. Keyin 
xandaq ikki yo‘l bilan kengaytiriladi. 
Bir va turli darajadagi kesishmalarni tozalash uchun qor tozalash 
mashinalarining maxsus harakatlanish davrlarini ishlab chiqish kerak. 
Cho‘kindilarning katta qalinligi (2 m dan ortiq) bo‘lgan chuqurliklar tırtıldagi 
qaytib qor tozalovchilar bilan tozalanadi. Qor chuqurchaga birga ketma-ket yo‘llar 
bilan qatlamlik olib tashlandi (15.21-rasm). 
Tırtıl çentiklerde qaytib qor tozalovchilar bo‘lmasa, çentiklerde qor konlari 
buldozerlar g’ildirak ustida qaytib qor tozalovchilar bilan birgalikda ishlab 
chiqilgan. 
Qor ko‘chkilaridan yo‘llarni tozalash bo‘yicha volumetrik ishlarni bajarish uchun 
mashinalarga bo‘lgan ehtiyoj formula bilan belgilanadi 
bu erda Nw-qor tozalash, birliklar uchun volumetrik ishlarni bajarish uchun 
mashinalarga bo‘lgan ehtiyoj.; W-bir tsiklda tozalanishi kerak bo‘lgan qor miqdori, 
m3 — Pe - bitta mashinaning ishlashi, m3 / s; tn-yo‘llarni tozalash uchun me’yoriy 
vaqt, soat. 

107 
Agar qor qoplamining miqdori haqida aniq ma’lumot bo‘lmasa, ular 
taxminan formula bilan aniqlanishi mumkin. 
4.18-rasm. Paletli yo‘lda qaytib qor tozalash vositasi bilan chuqurliklarni 
tozalash sxemasi: 
I-qor tushirish yo‘nalishi; II-10 sm qalinlikdagi qorning xavfsizlik qatlami, 
avtogreyder tomonidan olib tashlanadi; 1-14-o‘tish joylari ketma-ketligi, bu erda n 
- kuchli skidlar bo‘lgan joylar soni; Wc.D-qor ko‘chkisi, m3/ m; f-qorlarni ushlab 
turish koeffitsienti, bo‘shliqlar uchun f = 0,9, nol belgilar uchun, past höyük, bog ‘ 
xonalari f = 0,4; Li-har bir uchastkaning uzunligi, m. 
Turli darajalarda, ayniqsa, kichik burilish radiusiga ega bo‘lgan uzoq 
muddatli konferentsiyalarda qorlarni tozalash qiyin. Bunday qurilishlarning egri 
ichki qismida tez-tez qor bo‘ronlari bo‘lgan joylarda qish boshlanishidan oldin olib 
tashlanadigan olinadigan to‘siqlar va hidoyat ustunlarini o‘rnatish tavsiya etiladi. 
YO‘lning qoridan qor qor ko‘chkisi yoki avtogreyderlarning egri chiziqlari orqali 
chiqariladi. 
Qorlarni to‘siqlar ostida tozalash uchun kichik traktorlar ishlatiladi, ular 
qorlarni to‘siqlar ostidan chiqarish uchun maxsus jihozlarga osib qo‘yilgan. 

Download 10,95 Mb.