1 Bob Po‘latlarni kimyoviy-termik ishlash. Materiallar turi va ularni qo‘llash sohasi

Download 0,64 Mb. Pdf ko'rish
bet	14/23
Sana	10.02.2024
Hajmi	0,64 Mb.
	#154258

1 ... 10 11 12 13 14 15 16 17 ... 23

Bog'liq
Material science - lecture 4

O‘ta qattiq materiallar
O‘z nomi bilan bular boshqa materiallar qirqa olmagan hollarda ishlatiladi.
O‘ta qattiq materiallardan yasalgan keskichlar bilan qattiq qotishmalar, rubinlar
agatolar, yashma, fil’eralar-kiryalar va h.k. qirqiladi. Bulardan tashqari ular tog‘
jinslarini burg‘alashda ham ishlatiladi. Bular tez qirqish (V
qir
=100-200m/min)
imkonini bergani uchun toza yuzalarni va aniq o‘lchamlarni olishda ko‘proq
ishlatiladi.
O‘ta qattiq materiallar orasida birinchi o‘rinni olmos egallaydi. Uning
qattiqligi NV
olmos
=10000, vol’framli qattiq qotishma VK niki HV
vk
=1700,
tezkesarniki HVtezkes=1300, ya’ni 6 va 8 martta katta. Albatta sun’iy olmoslar
(bort, ballas, karbonod) afzalroq qo‘llaniladi. Sun’iy olmoslar grafitdan katta
bosimda (P≈200000 atm) va yuqori haroratda olinadi.
Olmoslar bilan keskichlar, parmalar, frezalar, qirqish tig‘lari jihozlanadi.
Olmoslar bilan jihozlangan keskichlar bilan qirqish maxsus stanoklarda olib
boriladi: titramaydigan, fundamentlari ham iloji boricha alohida. Chunki katta
tezlikda qirqiladi. Aks holda olmos uqalanib ketadi.
Olmosli qirqishda yuqori sifatli (silliq) ishlangan yuza olinadi. 9-10 va undan
yuqori klassli yuza.
Olmosli keskichlarni turg‘unligi yuqori 25 soatdan 200 soatgacha boradi. Bu
avtomatlashtirilgan ishlab chiqarishda katta ahamiyatga ega. Bir o‘lchamga
moslashtirilgan holda ancha vaqt qayta naladka qilmasdan ishlash imkonini beradi.
Xar xil keskich materiallarini o‘tmas bo‘lmasdan o‘tgan yo‘li (u charxlash
bilan bu charxlash orasida) quyidagicha:
1.Olmos -2500-3000km
2.Qattiq qotishma -20km
3.Tez kesar -8km
Qattiq qotishma bilan alyuminiy qotishmasidan (kremniyli) yasalgan 6 ta
detalni ishlash mumkin bo‘lsa, olmos bilan 30000 detalni ishlash mumkin.
Olmosli keskichlar bilan rangli metallar va ularning qotishmalari,
plastmassalar, keramika ishlanadi va bunda ishlangan yuza g‘adir-budirligi kichkina
bo‘ladi.
Bor nitridi BN polikristallaridan yasalgan keskichlar ancha universal. U bor
nitridi mikrokukunlarini qizdirib bir butun qilib pishirish yo‘li bilan olinadi. Yuqori
haroratda va bosimda olinadi.

Bor nitridi mikrokukunlarini pishirish natijasida kub panjarali bor nitridi
olinadi. Bularni olish jarayoniga qarab el’bor, el’bor-R, borazon deb nomlanadi.
Kubik bor nitridi olmos bilan bir xil kristallik panjaraga ega, xossalari ham bir
xil. Qattiqligi olmosnikidan qolishmaydi (HV=9000) Lekin, issiqqa bardoshligi
yuqoriroq (1200ºС) va kimyoviy inert. Bu xossasi (temir bilan kimyoviy reaktsiyaga
kirishish qobiliyati yo‘qligi) undan yasalgan keskich bilan qiyin ishlanadigan,
toblangan, tsementitlangan po‘latlarni (HRC 60) qirqish imkonini beradi.

Download 0,64 Mb.

1 ... 10 11 12 13 14 15 16 17 ... 23

Download 0,64 Mb.

Pdf ko'rish