Nikelli issiqbardosh qotishmalarni xossalari va qo‘llanilishi.
Deformatsiyalanadigan qotishmalar
Gaz turbinalari lopatkalari uchun birinchi marta XN77TYu qotishmasi
ishlatilgan. Bunga "bor" elementi qo‘shilsa, XN77TYuR-ning 700-800°S
haroratdagi mustahkamligi 25% ortadi. Bor zarrachalariga yopishib olib,
buzilish
tezligini pasaytiradi.
Qotishma XN70VMTYu-ning issiqbardoshlik legirlovchi elementlarning
birgalikdagi ta’siri asosida olingan: Titan bilan alyuminiyning,
volfram bilan
molibdenning qiyin eriydigan elementlari, hamda ozgina borlarning juftma-juft
ta’siri. Qotishmada puxtalovchi faza 20%-ni tashkil etadi.
XN70VMFTYu qotishmaning issiqbardoshligi yanada ko‘proq: puxtalanish
fazasi 25%. Bundan tashqari MeS, Me6 S va Me23 S6 karbidlarining hosil bo‘lishi
sabab. 800-850°S-da 20000 soat ishlay oladi.
XN55VMTFKYu, XN51VMTYuKFR qotishmalari
yuqori puxtalikka va
plastiklikka ega 900-950°S-da ham ishlayveradi.
Gaz turbinlari disklari uchun ham yuqoridagi nikelli qotishmalar ishlatiladi,
lekin legirlovchi elementlarning nisbati boshqacha. Bundan tashqari disklarni kukun
metallurgiyasi usulida ham olinadi.
2. Quyma qotishmalar.
Quyma qotishmalar gaz turbinlari lopatkalari va soplo lopatkalari - ishchi
lopatkalari va soplo lopatkalari uchun ishlatiladi. Bir butun qo‘yiladigan rotorlar
uchun ham qo‘llaniladi.
Quyma qotishmalarni legirlash imkoniyati ko‘proq, bu issiqbardoshlikni
oshiradi, plastiklikni pasaytiradi.
Eng ko‘p tarqalganlari: JS6K, JS6U, JS6F, VJL12U.
Bularning ichida eng
issiqbardoshi JS6F: 1100°C-da ham ishlayveradi.
Olovbardosh nikel qotishmalari
Yonish kameralarida ishlovchi olovbardosh materiallar yana qo‘shimcha
talablarga ham javob berishi kerak. Ular haroratning keskin o‘zgarish sharoitida
ishlaydilar: kamera qizdiriladi – sovitiladi. Buning natijasida yetarli darajada termik
kuchlanish vujudga keladi, keysiki darz ketishga va buzilishiga olib yelishi mumkin.
Shuning uchun iloji boricha issiqlik natijasida (kengayish) chizigiy kengayish-uza-
yish koeffitsienti kam va katta issiqlik o‘tkazish koeffitsientli materiallar ishlatilishi
kerak.
XN78T, XN75MBTYu, XN60VT qotishmalari va "dispers"
puxtalangan
qotishmalar VDU-1 va VDU-2 lar ko‘p tarqalgan.
VDU-1, VDU-2 qotishmalar yuqori haroratda eriydigan oksidlar bilan
puxtalanadi: ThO2 (toriy oksidi) - t°erish =2800°S. Bu qotishmalar yaxshi
olovbardosh (1300°S-da ham mustahkamligini pasaytirmasdan ishlayveradi) va
termik kuchlanishlarga yaxshi.
Adabiyotlar ro’yxati
1. Umarov E.O. “Materialshunoslik” o‘quv fanidan laboratoriya
va amaliyot
ishlari o‘quv qo‘llanmasi.
2. Umarov E.O. Materialshunoslik. Darslik.
3. Norxudjaev F.R. Materialshunoslik. Darslik.
Qo‘shimcha adabiyotlar
Адаскин А.М. Материаловедение. Учебник. - М.: “Машиностроение” 2006
